Σουηδία | Ο τροχός και η σιδηροτροχιά

Ο τροχός και η ράγα παν μαζί. Αυτό είναι κάτι που οι σιδηροδρομικοί διδάσκονταν παλαιότερα. Η κυκλοφορία των τρένων, τα ίδια τα τρένα και οι σιδηροδρομικές γραμμές αποτελούν ένα ενιαίο σύστημα το οποίο απαιτεί συντονισμό και προγραμματισμό.

Το 1988 όμως οι πολιτικοί στη Σουηδία αποφάσισαν πως ο τροχός και η σιδηροτροχιά έπρεπε να διαχωριστούν. Αλλού ανατέθηκε η ευθύνη για την κυκλοφορία και αλλού η φροντίδα των τροχιών, αλλού η διαχείριση του δικτύου και των υποδομών και αλλού η διαχείριση των συρμών.

Η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση δήλωνε σε ένα νομοσχέδιο ότι ο κρατικός σχεδιασμός δεν ήταν πλέον κατάλληλος για τα συστήματα μεταφορών. Η ελευθερία επιλογής στην αγορά θα κυριαρχούσε. Οι μεταφορές σταθερής τροχιάς σε όλη τη χώρα «απελευθερώθηκαν» και άνοιξαν στον ανταγωνισμό. Η επιχείρηση πρωτοπαρουσιάστηκε ως τρόπος αντιμετώπισης της ατελέσφορης γραφειοκρατίας. Η ελεύθερη αγορά θα οδηγούσε στο μέλλον.

Στην πραγματικότητα η Σουηδία επέστρεψε, ως η πρώτη χώρα στην Ευρώπη, στο μοντέλο που ίσχυε τον 19ο αιώνα για το σιδηρόδρομο: ένα χάος στην αγορά όπου το κυνήγι των μεμονωμένων εταιριών για γρήγορο κέρδος καθιστούσε αδύνατο τον απαραίτητο συντονισμό και τον προγραμματισμό και ανέστελλε την ανάπτυξη και εξέλιξη του σιδηρόδρομου.

Αυτή είναι η κύρια εξήγηση για τις δοκιμασίες στις οποίες είναι σήμερα εκτεθειμένοι οι επιβάτες των τρένων στη Σουηδία αλλά και για την εξαθλίωση των συνθηκών εργασίας στο σιδηρόδρομο.

Τι απέγινε η γραφειοκρατία; Αυξήθηκε. Από το 2002 που η τότε Υπηρεσία Σιδηροδρόμων –που είχε υπό τον έλεγχό της τη συντήρηση όλων των κύριων σιδηροδρομικών γραμμών στη Σουηδία– άρχισε να αναθέτει με συμβάσεις τη συντήρηση του σιδηροδρομικού δικτύου, αυξήθηκαν τα «έμμεσα έξοδα» λειτουργίας και συντήρησης. Όλο και περισσότεροι κάθονται στα γραφεία και ασχολούνται με συμβάσεις, οικονομικές διαφορές και χρεώσεις με εργολάβους και προσπαθούν να βάλουν μια τάξη στην κίνηση και στην εργασία στις ράγες σε ένα ασυντόνιστο πλήθος χειριστών. Όλο και λιγότεροι βρίσκονται έξω στις σιδηροδρομικές γραμμές και στα συνεργεία, κάνοντας ό,τι πρέπει να γίνει ώστε τα τρένα να κινούνται στην ώρα τους με καλή ασφάλεια και άνεση για τους επιβάτες.

Ήταν καλύτερα πριν; Όχι, δεν ήταν καλύτερα τον 19ο αιώνα. Η εθνικοποίηση το 1939 ήταν σίγουρα ένα βήμα μπροστά, ωστόσο δεν πρέπει να ρομαντικοποιούμε τους Κρατικούς Σιδηρόδρομους για αυτόν το λόγο. Οι εργαζόμενοι καταπιέζονταν, τα τρένα καθυστερούσαν και οι εργάτες στις γραμμές σκοτώνονταν επίσης. Κατά τη μεταπολεμική περίοδο έγιναν προσπάθειες να καταργηθούν μεγάλα τμήματα του σιδηροδρομικού δικτύου – το αυτοκίνητο, το λεωφορείο, το αεροπλάνο και το φορτηγό θα έπαιρναν το πάνω χέρι. Περάσαμε από μια προγραμματισμένη μεθοδική απαξίωση του σιδηροδρομικού δικτύου και των υποδομών σε μια διάλυση σύμφωνα με τους όρους της αγοράς.

Τρένα που δεν φεύγουν στην ώρα τους. Τρένα που δεν κυκλοφορούν καθόλου. Πεσμένες εναέριες γραμμές επαφής. Βλάβες. Θανατηφόρα ατυχήματα. Ο σουηδικός σιδηρόδρομος βρίσκεται σε κρίση. Και δεν ευθύνεται το χιόνι γι’ αυτό. Η προληπτική συντήρηση θεωρείται ασύμφορη και έχουμε περικοπές δαπανών. Αποδεδειγμένες ρουτίνες, ομαλές διαδρομές πληροφόρησης και λειτουργικά συστήματα συντονισμού και σχεδιασμού καταρρέουν για να ανοίξει ο δρόμος για τον μηχανισμό της αγοράς.

Η υποτίμηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων είναι χαρακτηριστική της εξέλιξης της εργασιακής διαδικασίας στον δημόσιο τομέα τις τελευταίες δεκαετίες. Στους σουηδικούς σιδηροδρόμους, που είναι εκτεθειμένοι στον ανταγωνισμό, η συντήρηση της γραμμής μισθώνεται με μειοδοτικό διαγωνισμό και οι ωρομίσθιοι σπουδαστές με ακατάλληλα παπούτσια στέλνονται στο επικίνδυνο περιβάλλον της γραμμής για να φτυαρίσουν το χιόνι. Στο παρελθόν, έμπειροι και άρτια εκπαιδευμένοι υπάλληλοι διατηρούσαν τις ράγες και τον εξοπλισμό σηματοδότησης σε καλή κατάσταση. Τώρα έχουν αντικατασταθεί από μισθωμένο προσωπικό που πρέπει να ακολουθεί αυστηρά τις εντολές και τις συμβάσεις. Μετά από πέντε χρόνια, όταν λήξει η τρέχουσα σύμβαση, μια νέα εταιρεία μπορεί να κερδίσει τη νέα σύμβαση. Η εργατική νομοθεσία διαλύεται και χρόνια συσσωρευμένης συλλογικής εμπειρίας σκορπίζονται στον άνεμο.

Οι έμπειροι εργάτες των γραμμών αντικαθίστανται σε διαγωνισμούς από μισθωμένο προσωπικό που δεν έχει ξαναπατήσει ποτέ το πόδι του στις ράγες και οι ομάδες εργασίας που συνήθιζαν να βγαίνουν μια νύχτα σε συνεννόηση με τη διεύθυνση για να επιδιορθώσουν μια βλάβη αναγκάζονται τώρα να υποβάλουν αναφορές γνωστοποίησης σφαλμάτων και να περιμένουν μια εντολή που ποτέ δεν έρχεται. Ως εκ τούτου, η γραμμή σε ορισμένα τμήματα είναι σε τόσο κακή κατάσταση, που οι εμπορευματικές αμαξοστοιχίες δεν επιτρέπεται να διατηρούν ταχύτητα μεγαλύτερη από 40 χιλιόμετρα την ώρα. Η Σουηδική Διοικητική Αρχή Μεταφορών το 2013 αντικατέστησε 25 απαρχαιωμένους διακόπτες αλλαγής κατεύθυνσης τροχιάς. Υπήρχε ανάγκη για 660 νέους. Από το 2008 έως το 2013, στην περίπτωση 23 σοβαρών εκτροχιασμών, είχε ειδοποιηθεί εκ των προτέρων για σοβαρά λάθη και ελλείψεις, αλλά δεν είχε διατάξει καμία ενέργεια.

«Διαχείριση βάσει στόχων» ονομάζεται το σύστημα, ο εργάτης έξω στις σιδηροδρομικές γραμμές αναγκάζεται να επιτρέπει χαλαρά μπουλόνια και ρωγμές στις ράγες για χάρη των ισολογισμών. Το επιχειρηματικό πνεύμα της διοίκησης δεν επιτρέπει οτιδήποτε άλλο πέρα ​​από την καλή απόδοση του επενδυμένου κεφαλαίου. Οι εργαζόμενοι στην κρατική, κερδοσκοπική ανώνυμη εταιρεία Infranord στέλνονται τώρα σε μια σειρά μαθημάτων για να περάσουν σταδιακά «από τη φροντίδα του σιδηρόδρομου στην παράδοση σύμφωνα με τη σύμβαση».

Αυτό που χρειαζόμαστε όμως είναι μια διαφορετική ανάπτυξη του σιδηρόδρομου με προτεραιότητα στην ασφάλεια των μεταφορών και των μετακινήσεων. Η ενοποίηση και η κατά ενιαίο τρόπο λειτουργία είναι αναγκαία –όχι όμως και επαρκής– συνθήκη. Στον καπιταλισμό, ακόμη και στις μητροπόλεις του, το κυνήγι του κέρδους και η αναρχία της ελεύθερης αγοράς θα παράγουν διαρκώς ανασφάλεια!

Πίνακας 1. Θάνατοι και σοβαροί τραυματισμοί από δυστυχήματα στον τομέα των σιδηροδρομικών μεταφορών. (Δεν περιλαμβάνονται οι αυτοκτονίες)

Πηγές

– Trafikanalys (2022). Måluppföljningens indikatorer och mått 2022. Stockholm, Trafikanalys PM 2022:6. σελ. 116

https://www.trafa.se/globalassets/pm/2022/pm-2022_6-maluppfoljningens-indikatorer-och-matt-2022.pdf

– Trafikanalys. Rapport 2021:6, Rapport 2017:7, Rapport 2016:12

Χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από μια σειρά άρθρων του Mikael Nyberg, Σουηδού ανεξάρτητου δημοσιογράφου, συντάκτη του σουηδικού αριστερού περιοδικού Clarté. https://mikaelnyberg.nu. Δημοσιεύθηκε στην «Προλεταριακή Σημαία» στις 11/03/2023

Κ.Καψ.