Δεν ανέτειλε, τελικά, ο θαυμαστός νέος «τηλέ-κόσμος» του καπιταλισμού

Η κάθε γενιά μεταθέτει στην επόμενη την αφήγηση για το νέο, θαυμαστό, αυτοματοποιημένο και μηχανοποιημένο κόσμο, όπου θα είναι παρελθόν η ανθρώπινη εργασία ως βάση εξέλιξης των κοινωνιών, και θα την έχουν αντικαταστήσει η αλματώδης τεχνολογική ανάπτυξη και η τεχνητή νοημοσύνη.

Είμαστε, λένε, σε μια κοσμογονική εποχή. Οι τεχνολογικές δυνατότητες είναι πλέον πρωτόγνωρες (αυτό είναι κάτι που κάθε γενιά πίστευε για τον εαυτό της, βέβαια…). Η συνένωση των τεχνολογικών και παραγωγικών δυνατοτήτων, η διασύνδεση των πληροφοριών μέσω των υπολογιστών και του ίντερνετ είναι πρωτοφανής. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση έχει «ανακοινωθεί» πολλές φορές. Η ανθρώπινη εργασία, χειρωνακτική αλλά και πνευματική, μοιάζει να μπορεί να αντικατασταθεί πλήρως από τις μηχανές.

Κι όμως. Τώρα που η κρίση το απαιτεί. Πάνω που θα περίμενε κανείς όλα αυτά τα θαύματα του «μέλλοντος που ήρθε» να τεθούν σε πλήρη εφαρμογή. Πάνω που η ανθρωπότητα όντως χρειάστηκε, για λόγους ανώτερης βίας, να λειτουργήσει χωρίς τον κλασσικό τρόπο παραγωγής και κοινωνικής διασύνδεσης. Η εκπαίδευση, η εργασία, η κοινωνική συναναστροφή, οι λήψεις αποφάσεων και η ίδια η κοινωνική λειτουργία της ανθρωπότητας «ανέβηκαν στο σύστημα» για να λειτουργήσουν ψηφιακά. Για πολλούς νέους και μορφωμένους ανθρώπους, που είχανε ανατραφεί με το θρύλο του «θαυμαστού νέου κόσμου», αυτό ήτανε ένα πρωτόγνωρο πείραμα, μια συναρπαστική «υπόθεση εργασίας», για το πώς θα μπορούσε ολόκληρη η ανθρώπινη δραστηριότητα να μηχανοποιηθεί. Η ίδια η άμεση δημοκρατία θα μπορούσε να εφαρμοστεί. Με το πάτημα ενός κουμπιού!

Κι όμως. Αποδείχθηκε ότι οι πραγματικές έγνοιες της ανθρωπότητας είναι πολύ πιο πεζές. Οι αναπνευστήρες και τα διαγνωστικά τεστ. Το δίκτυο διανομής και η εφοδιαστική αλυσίδα. Η κατάψυξη του εμβολίου. Το πόσα παιδιά βρίσκονται σε ένα σπίτι. Μέχρι και το ίδιο το ίντερνετ φάνηκε ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση. Η τηλεργασία, η τηλεκπαίδευση, η τηλεδιακυβέρνηση, αντί να ηγεμονεύσουν, στην πραγματικότητα κλήθηκαν να εφαρμοστούν και καθημερινά φθείρονται στη συνείδηση των μαζών. Αντί να θαμπώνονται, οι μάζες στην πραγματικότητα συνειδητοποιούν ότι τίποτα δεν μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα, χωρίς τη ζωντανή εργασία, και όλα εξαρτώνται από αυτή. Η ίδια η λυδία λίθος του εμβολίου, έχει ανάγκη την εφαρμογή στην πράξη για να επιβεβαιωθεί και δεν μπορεί να τρέξει σε καμία προσομοίωση - η ζώσα πραγματικότητα είναι απλώς πολύ… περίπλοκη.

Οι νόμοι της αγοράς δεν ακούμπησαν με το μαγικό ραβδί τους την τεχνολογία. Αντί η φαινομενικά ραγδαία αυξανόμενη ζήτηση για το ηλεκτρονικό εμπόριο να δημιουργήσει στρατιές drones και να κάνει πράξη το φουτουριστικό αφήγημα με τον κάθε άνθρωπο να έχει στην υπηρεσία του ένα «μικρό διαστημόπλοιο», τα προϊόντα ξεχείλισαν τις αποθήκες και δεν υπάρχει κανείς για να τα διανείμει. Αποδεικνύεται ότι το παγκόσμιο εμπόριο δεν εξαρτάται από τίποτα άλλο παρά από το νόμο του κέρδους - η τεχνολογία είναι μόνο μια παράμετρος. Η κατάρρευση των μισθών και η εξάπλωση της ανεργίας και της εξαθλίωσης, φέρνουν πιο κοντά την παγκόσμια εμπορική κατάρρευση (αφού κανείς πλέον δεν καταναλώνει παρά τα απαραίτητα). Ακόμα και ο ίδιος ο τομέας του ηλεκτρονικού εμπορίου και της παροχής υπηρεσιών θα καταρρεύσει στο τέλος, όταν καταρρεύσει η παραγωγική βάση πάνω στην οποία στηρίζεται.

Στον καπιταλισμό ένα προϊόν δεν παράγεται επειδή είναι χρήσιμο ή αναγκαίο. Παράγεται για να πουληθεί και να δημιουργήσει κέρδος. Η τεχνολογία επικάθεται πάνω στις σχέσεις παραγωγής. Και η τεχνολογική-βιομηχανική εξέλιξη δεν γίνεται με ουδέτερο τρόπο, αλλά με μοναδικό σκοπό να εξυπηρετηθεί το μέγιστο δυνατό κέρδος. Όταν αυτό δεν είναι εξασφαλισμένο, δεν τίθεται καν σε εφαρμογή.

Για να παράγουν άραγε τι πράγμα, για να πουληθεί τι και σε ποιους άραγε (στις στρατιές των φτωχοποιημένων ανέργων;), θα παραχθούν οι ατελείωτες στρατιές των ρομποτικών εργατών; Ακόμα και αυτοί οι «δύστυχοι», είναι προϊόν και πρέπει να πουληθούν σε μια αγορά με εξασφαλισμένο κέρδος.

Το μόνο πεδίο που ανθίζει και τίθεται ολόπλευρα σε εφαρμογή, είναι η ηλεκτρονική παρακολούθηση, η καταστολή, η καταβρόχθιση κάθε ίχνους ηλεκτρονικού δημοκρατικού δικαιώματος, η δημιουργία τεράστιων κατασταλτικών βάσεων δεδομένων. Γιατί το μέλλον θα κριθεί εκεί που κρίνονταν πάντοτε. Στους δρόμους της ταξικής πάλης και αναμέτρησης. Οι «πάνω» ετοιμάζονται για μια άγρια σύγκρουση με τους «κάτω», για την καταιγίδα που θα ακολουθήσει.

Ο μαρξισμός-λενινισμός, αντί να ξεθωριάσει ως μια θεωρία που από καιρό είχε ξεπεραστεί από τα κοινωνικά και τεχνολογικά δεδομένα, είναι ακόμα πιο επίκαιρος σε μια πρωτότυπη κατάσταση κρίσης που απαιτεί θεωρητικές απαντήσεις. Τα μικροαστικά ουτοπιστικά εργαλεία σκέψης σκορπίστηκαν από τον άνεμο των εξελίξεων. Η «δυστοπία» είναι ήδη εδώ, ήτανε πάντα εδώ και λέγεται καπιταλισμός. Δεν άλλαξε ούτε κατά ένα bit!

Ο ήλιος του νέου έτους, όταν περιδιαβεί τη Γη, δεν θα δει κανένα «θαυμαστό νέο κόσμο», γιατί πολύ απλά αυτός δεν πρόκειται ποτέ να υπάρξει. Θα δει την ίδια αντίθεση, κεφάλαιο-εργασία, ως βάση της κοινωνίας. Θα δει όπως κάθε χρόνο τα εργοστάσια αναμμένα, αφού είναι τα μόνα που δεν κλείνουν ποτέ. Θα δει την εργατική τάξη να κινεί με τα ιδρωμένα χέρια της Γη, και την αστική τάξη να καρπώνεται τον πλούτο της.

ΚΚ