KINA | Ο Μαρξ επισκέπτεται την Foxconn!

Η παρακάτω ανάρτηση "αλιεύτηκε" μέσω του thered-wedge.blogspot.com και του chuangcn.org.
Είναι η μετάφραση ενός εικονογραφημένου φυλλαδίου που κυκλοφόρησε ανάμεσα σε ηλεκτρονικούς εργάτες στο Δέλτα του ποταμού Περλ, με αφορμή τα 199 χρόνια από τη γέννηση του Μαρξ αλλά και την κατάσταση που υπάρχει στις εγκαταστάσεις της Foxconn όσων αφόρα τις συνθήκες εργασίας και ζωής των εργαζομένων, με σχολιασμό του Βίκτορ Γκραντ. Η κινεζική έκδοση (马克思来到富士康，他惊呆了！) δημοσιεύτηκε αρχικά στο WeiGongHui την περασμένη άνοιξη (微工荟 — “WeChat Union”), μια ανεξάρτητη πλατφόρμα ειδήσεων και αναλύσεων από και για νέους εσωτερικούς μετανάστες στη Νότια Κίνα. Τη μετάφραση στα ελληνικά έκανε ο Δημήτρης Χ.

******************

Μετά από πάνω από έναν αιώνα, γιατί οι εργάτες ζουν ακόμα σε τέτοια εξαθλίωση;

Σήμερα είναι μια ιδιαίτερη μέρα: είναι τα 199α γενέθλια του Καρλ Μαρξ. Έχει ταξιδέψει στο χρόνο και βρίσκεται στο σήμερα στη Foxconn. Πείτε μας αν τον δείτε! Στις 5 Μαΐου 1818, ο Μαρξ γεννήθηκε σε οικογένεια δικηγόρου στη Γερμανική Συνομοσπονδία, αλλά όταν είδε το ανερχόμενο κύμα του εργατικού κινήματος του 19ου αιώνα, προτίμησε την εργατική τάξη και αφιέρωσε τη ζωή του στην υπόθεσή της. Προέβλεψε την κρίση του καπιταλισμού και τον ερχομό του σοσιαλισμού. Όμως μετά τη σοσιαλιστική επανάσταση...

“Πω ρε φίλε!” Είναι άλλο το να απαλλάσσεσαι από τα αφεντικά και τελείως άλλο να εξοντώνεις αυτό το αποτρόπαιο σύστημα! Έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε προτού οι εργάτες να είναι πράγματι ελεύθεροι.”

Ο Μαρξ αποφασίζει να κάνει πέρα το γράψιμο για μια στιγμή και να επισκεφτεί το μεγαλύτερο εργοστάσιο μεταποίησης: τη Foxconn. [1]

1. Συνέντευξη για δουλειά

Φοβερό! Υπάρχουν τόσοι άνθρωποι εδώ, πολύ περισσότεροι εργοστασιακοί εργάτες απ' ό,τι στη Βικτωριανή Αγγλία.

Ο Μαρξ μπαίνει στις τάξεις των εργατών και γίνεται ένας από αυτούς

Τώρα αυτό είναι ιατρική εξέταση ή ποιοτική επιθεώρηση προϊόντος;

Λένε: "όποιος έρχεται εδώ, είναι άνθρωπος της Foxconn [2]"... Με περνούν για χαζό;

2. Foxconn, σου 'ρθα

Γιατί αυτές οι εστίες μου μοιάζουν πιο πολύ με φυλακή;

Γιατί είναι όλοι τους τόσο ψυχροί; Δεν υποτίθεται πως οι εργάτες είναι φιλικοί μεταξύ τους;

Μερικά δωμάτια είναι τόσο βρώμικα και άνω-κάτω...

3. Στο δρόμο για τη δουλειά

Αφού μένουν τόσο μακριά από τη δουλειά, οι εργάτες ξυπνούν κατά τις 7:00 π.μ.

Οι δρόμοι είναι γεμάτοι ανθρώπους

Ο Μαρξ σκέφτεται: “Με τόσους εργάτες, τι είδους δύναμη θα μπορούσε να προκύψει αν οι ατομικές τους δυνάμεις ενώνονταν σε ένα κίνημα;”

Χτυπάει την κάρτα, μπαίνει στο εργοστάσιο και πρόκειται να γίνει ένας πραγματικός εργάτης.

4. Στη δουλειά

Στον Μαρξ ανατίθεται να δουλέψει σε ένα εργαστήριο χωρίς σκόνη. Πόσο εξελιγμένο! Δεν είχαν τίποτα τέτοιο στη Βικτωριανή Αγγλία. Όμως οι στολές είναι τόσο άβολες. Μπορείς να αναγνωρίσεις ποιος απ' όλους είναι ο Μαρξ;

Ο Μαρξ είναι κουρασμένος απ' τη δουλειά. Επιτέλους, κάνει διάλειμμα, για να πάρει φρέσκο αέρα και να ξεκουραστεί μια στιγμή.

5. Ώρα για φαγητό

Τι τεράστιο εστιατόριο!

Αλλά το γεύμα είναι αηδία...

Κι όμως είναι ωραίο να τρώς μαζί με τους συναδέλφους.

6. Πίσω στη δουλειά

Με λίγη προσπάθεια, ο Μαρξ παίρνει έγκριση να μεταφερθεί σε άλλο εργαστήριο.

“Σαν ένα γογγύλι σε κάθε τρύπα” (一个萝卜一个坑), ο σχεδιασμός του εργασιακού προτσές και ο καταμερισμός της εργασίας είναι πολύ πιο σύνθετος απ'ό,τι 200 χρόνια πριν.

Αλλά αυτός ο βελτιστοποιημένος καταμερισμός σε εξουθενώνει περισσότερο και είναι πιο δύσκολο να βρεις μια ευκαιρία να πάρεις μια ανάσα.

Επιτέλους, καταφέρνει να δει αυτά τα θρυλικά ρομπότ. Αλλά τώρα που οι εργάτες είναι φθηνότεροι, η εταιρεία προτιμά να αφήσει τα ρομπότ να κάνουν ένα διάλειμμα, όσο οι εργάτες συνεχίζουν να φτύνουν αίμα. Κωλοαφεντικό! (他老板的) [3]

7. Μετά τη δουλειά

Πήγε 8:00 μ.μ. Επιτέλους, σχολάσαμε, ώρα να χτυπήσουμε την κάρτα! Παίρνει μια γεύση χειραφέτησης την ώρα που τη χτυπάει.

Όλοι βαριούνται, οπότε αποφασίζουν να πάνε μαζί στο νετ καφέ. Αλλά το νετ καφέ είναι ακόμη πιο βαρετό. Τι διάολο είναι το League of Legends; Κάποιο νέου είδους όπιο;

Ο Μαρξ προτιμά να διερευνήσει πώς θα οργανώσει τους εργάτες, ή να γράψει άρθρα στο WeiGongHui.

8. Επανάληψη

Επαναληπτικότητα: μέρα με τη μέρα, χρόνο με το χρόνο, είναι λες και ο Μαρξ έχει δει ολόκληρες τις ζωές των εργατών.

Ναι, πρόκειται για αλλοτροίωση. Το αφεντικό έχει μετατρέψει τους εργάτες σε βαρετές μηχανές εργασίας.

Δεν είναι μόνο οι λίγες πράξεις που κάνουν στη δουλειά που επαναλαμβάνονται. Ξυπνούν νωρίς, πλένουν τα δόντια τους, τρώνε πρωινό, πάνε στη δουλειά, τρώνε μεσημεριανό, επιστρέφουν στη δουλειά, τρώνε βραδινό, ξανά πίσω στη δουλειά, κοιμούνται, και μετά, την επόμενη μέρα μπαίνουν σε έναν ακόμα κύκλο επανάληψης. Μέρα με τη μέρα, χρόνο με το χρόνο, ακόμα και γενιά με τη γενιά.

Δε μπορούμε να μένουμε σιωπηλοί κατ' αυτόν τον τρόπο. Άσχετα πόσο αβέβαιοι νιώθουμε, πρέπει να είμαστε σαν το Μαρξ και να μιλήσουμε ανοιχτά και θαρραλέα.

Αλλά κάτι έχει όντως αλλάξει: Τώρα υπάρχουν περισσότεροι εργάτες, άρα η δύναμή τους μπορεί να γίνει ακόμη πιο ισχυρή.

Ο Μαρξ δεν μπορεί παρά να σκεφτεί: Πώς στο καλό μπορεί το σκηνικό που περιέγραψε στο κεφάλαιο, να παραμένει απαράλλαχτο ακόμη και μετά από πάνω από έναν αιώνα;

"Μεσσίες δεν υπήρξαν ποτέ. Δε μπορούμε να βασιστούμε σε θεούς ή αυτοκράτορες. Αν θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα καλό μέλλον για την ανθρωπότητα, πρέπει να το κάνουμε αποκλειστικά μόνοι μας!" [4]

"Σε θέλουμε! Για να δώσεις γραπτή έκφραση στις φωνές των εργατών. Στείλε την κατάθεσή σου στο..."

Σχολιασμός από τον Βίκτορ Γκραντ

Η άφιξη του Μαρξ στο εργοστάσιο της Foxconn δίνει μια κωμική έκφραση σε ένα ευαίσθητο ερώτημα που για καιρό στοιχειώνει την Κίνα: πού είναι ο Μαρξ στη μεγαλύτερη οικονομία που ακόμα διοικείται στο όνομά του; Αυτό το παιχνιδιάρικο σκεπτικό πείραμα που διεξήχθη από μια ομάδα ακτιβιστών εργοστασιακών εργατών, στέκεται σε πλήρη αντίθεση με την επίσημη προπαγάνδα που επαναλαμβάνεται από το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ), του οποίου η ηγεσία επιμένει πως η Κίνα παραμένει σοσιαλιστική κατά μια μαρξιστική έννοια. Για παράδειγμα, στα γενέθλια του ΚΚΚ πριν δυο χρόνια, ο Σι Τσινπινγκ αξίωνε πως “ολόκληρο το κόμμα πρέπει να θυμάται ότι αυτό που χτίζουμε εδώ είναι σοσιαλισμός με κινεζικά χαρακτηριστικά, όχι κάποιος άλλος -ισμός”. Αυτή η στάση βρίσκεται σε συνοχή με την αναπτυξιακή διαστροφή του Μαρξ που τα παιδιά είναι υποχρεωμένα να απομνημονεύουν στο σχολείο. Το ΚΚΚ επανερμηνεύει τον Μαρξ, για να δικαιολογήσει τα ξεκάθαρα καπιταλιστικά χαρακτηριστικά της Κίνας, σαν απαραίτητα για “τα πρωταρχικά στάδια του σοσιαλισμού” και μετά καταγγέλλει κάθε άλλη ανάγνωση ως ακατάλληλη για τις “εθνικές συνθήκες” της Κίνας.

40 χρόνια μετά τη “Διαρρύθμιση και το Άνοιγμα” του Τενγκ Σιαοπίνγκ που εκκίνησε την επανενσωμάτωση της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία, η εμπορευματική μορφή βουτάει βαθύτερα σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής, από τους μισθούς, στην κατοικία, στην περίθαλψη και την εκπαίδευση, στα εμπορικά κέντρα και τα μοιραζόμενα ποδήλατα. Σε αυτό το πλαίσιο, μια χούφτα νέων εργατών που “εκτέθηκαν” στα γραπτά του Μαρξ και τις εναλλακτικές αναγνώσεις τους, ξεκίνησαν να αναρωτιούνται: “Τι θα σκεφτόταν ο γέρος” σχετικά με την παρούσα πραγματικότητά τους;

Υποχρεωμένοι να δουλεύουν κάτω από συνθήκες αλλοτρίωσης, για τα λεφτά που ολοένα και περισσότερο χρειάζονται για να επιβιώσουν, αυτοί οι εργάτες σίγουρα μοιάζουν με την ιδέα του Μαρξ για το προλεταριάτο αλλά πολλοί ακτιβιστές και ακαδημαϊκοί έχουν εκφράσει τη σύγχυση σχετικά με τη συνεχιζόμενη αποτυχία των εργατών να γίνουν “τάξη για τον εαυτό τους.” [5] Απεργούν μόνο για στενές οικονομικές αδικίες σχετικές με το δικό τους χώρο εργασίας και σπανίως υιοθετούν μια ευρύτερη προοπτική σε ταξική βάση. Υπό αυτή την έννοια, μπορεί να φαίνεται πως η προοπτική ενός κινήματος εμπνευσμένου από το Μαρξ, δεν υπάρχει πουθενά.

Αυτό το κόμικ είναι κομμάτι μιας διαφορετικής ιστορίας. Βοηθάει να καταδειχτεί πως ο Μαρξ και οι ιδέες του είναι ακόμα ζωντανές στην Κίνα και πως το νόημα των γραπτών του είναι υψηλά αμφισβητούμενο. Πρόσφατα το ΚΚΚ προσπάθησε να στηρίξει την εξουσία του πάνω στην ερμηνεία του Μαρξ, με το “Έγγραφο Νούμερο 9” της Κεντρικής Επιτροπής, που δίνει οδηγίες στα μέλη του κόμματος να σιωπούν οποιονδήποτε αμφισβητεί τη “Μεταρρύθμιση και το άνοιγμα και τη σοσιαλιστική φύση του σοσιαλισμού με κινεζικά χαρακτηριστικά.”

Δε θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, το ότι οι εναλλακτικές αναγνώσεις του Μαρξ υπόκεινται σε αυξημένη καταστολή. Τον περασμένο Νοέμβρη τέσσερις νεαροί ακτιβιστές συνελήφθησαν για τη συμμετοχή τους σε μια μαρξιστική ομάδα ανάγνωσης στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Γκουανγκντόνγκ, και τέσσερα άλλα μέλη της ομάδας αναγκάστηκαν να κρυφτούν για να αποφύγουν τις κατηγορίες ότι “συγκεντρώνουν πλήθη για να διαταράξουν την κοινωνική τάξη.” Οι δραστηριότητες της ομάδας αναπτύχτηκαν πέραν του διαβάσματος και απλώθηκαν σε δραστηριότητες που στόχευαν στην καλλιέργεια σχέσεων μεταξύ φοιτητών, εργατών στο πανεπιστήμιο και άλλων προλεταρίων στην γύρω κοινότητα. Παρόλο που ήταν οι τελευταίες δραστηριότητες που ώθησαν πιο άμεσα την καταστολή, ήταν τα γραπτά του Μαρξ που έδωσαν στην ομάδα μια αίσθηση σκοπού και κατεύθυνσης. Όπως περιγράφει ένας παρατηρητής, “παρόλο που το κράτος προωθούσε μια "επίσημη" εκδοχή του μαρξισμού σαν ιδεολογικό εργαλείο δικαιολόγησης του αυταρχικού καπιταλιστικού του ζυγού, αυτοί οι ακτιβιστές βρήκαν στο μαρξισμό κάτι πολύ διαφορετικό: έναν πανίσχυρο φακό για να αντιληφθούν τις ταξικές ανισότητες και την καταπίεση, ενάντια στα οποία έχουν ήδη ευαισθητοποιηθεί, και να πολεμήσουν το σύστημα που τα παράγει.”

Αυτό δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό (παρόμοια καταστολή σε μαρξιστική ομάδα ανάγνωσης συνέβη και στη Ναντζίνγκ λίγους μήνες νωρίτερα), ούτε αυτές οι εναλλακτικές αναγνώσεις του Μαρξ περιορίζονται σε ακαδημαϊκά πλαίσια – όπως απεικονίζεται από το ίδιο το κόμικ παραπάνω. Εκεί ο Μαρξ υποδύεται έναν αισθητά διαφορετικό χαρακτήρα από τον μουράτο επιστήμονα που απεικονίζεται στα κινεζικά διδακτικά βιβλία. Είναι συμπονετικός και με χιούμορ, προσπαθεί να βρει τρόπους να βοηθήσει τους εργάτες μέσω της άμεσης εμπειρίας και του προσεκτικού στοχασμού. Επίσης του αρέσει να τρώει με τους συναδέλφους του στο εστιατόριο της Foxconn και κάθεται μαζί τους με κάθε ευκαιρία που του δίνεται. Στην πορεία βρίσκει προβλήματα με τα πάντα, από τη διαδικασία πρόσληψης μέχρι την εμμονή των εργατών με το League of Legends (σ.τ.μ. διαδικτυακό παιχνίδι).

Η ριζοσπαστική κοινωνική κριτική προκύπτει φυσικά από όλες τις γωνιές της κοινωνίας – όπου επιμένει ένα λάθος αφήγημα, άλλες επεξηγήσεις ανακύπτουν. Και ενώ ακόμη ασυνήθιστη, αυτή δεν είναι η μόνη περίπτωση που έχουμε παρατηρήσει νεαρούς Κινέζους εργάτες να αναπτύσσουν συμπάθεια για το Μαρξ ως έμπνευση για την πάλη τους. Παρά τη χρόνια παραμέληση και παραμόρφωση, οι επαναστατικές ιδέες είναι ακόμη διαθέσιμες και περιστασιακά ανακαλύπτονται από τους προλετάριους κατοίκους ενός κατ'όνομα μαρξιστικού κράτους, και μερικοί από τους απεργούς και τους οργανωτές της κοινότητας ανακαλύπτουν πως αυτοί είναι οι πραγματικοί κομμουνιστές στην πόλη, κι όχι οι ξοφλημένοι ηγέτες τους. Όπως το έθεσε ένας εργαζόμενος ακτιβιστής στον οποίο μιλήσαμε, “οι παλιοί επαναστάτες δούλευαν για τον κομμουνισμό, και αυτό είναι βασικά αυτό που και εμείς κάνουμε.”

Μπορούν οι εναλλακτικοί μαρξισμοί που βλέπουμε σε αυτό το κόμικ ή σε αυτές τις ομάδες ανάγνωσης να εξαλειφθούν από τον "εξελιγμένο" Μαρξισμο του ΚΚΚ; Ίσως ο Πρόεδρος Σι να μπορούσε να μάθει από το γέρο που παρατήρησε πως “δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων που καθορίζει την ύπαρξή τους, αλλά αντιθέτως η κοινωνική τους ύπαρξη καθορίζει τη συνείδησή τους.” Με άλλα λόγια, θεωρίες που για κάποιο λόγο δεν ταιριάζουν στις ζωντανές πραγματικότητες των ανθρώπων, είναι απίθανο να κρατήσουν για πολύ.

Σημειώσεις

[1] Πρόκειται για μια κυριολεκτική μετάφραση από τα κινεζικά. Εδώ, “εργοστάσιο μεταποίησης” πιθανόν σημαίνει κατασκευή αυθεντικού εξοπλισμού και “Foxconn” μάλλον σημαίνει το εργοστασιακό σύμπλεγμα της Foxconn στη Λόνγκουα του Σενζέν. (Φυσικά η Foxconn είναι μια εταιρεία με πολλά εργοστάσια, κανένα από τα οποία δεν βρίσκονται στην παγκόσμια δεκάδα των μεγαλύτερων.)

[2] Αυτός ο όρος “άνθρωπος της Foxconn” (富士康人) είναι ένα διευθυντικό σύνθημα που στόχο έχει να καλλιεργήσει την αίσθηση ταύτισης των εργατών με τη Foxconn, όπως η χρήση του όρου “συνέταιροι” χρησιμοποιείται από τη Walmart για να περιγράψει τους υπαλλήλους της.

[3] Υπάρχει ένα λογοπαίγνιο εδώ που είναι αδύνατο να μεταφραστεί. Το κοινό ανάλογο (σ.τ.μ.: μεταφραστικά μιλώντας) του “κωλο-” είναι κυριολεκτικά το “της μάνας του” (他妈的), αλλά εδώ μεταφέρεται σε “του αφεντικού του!” (他老板的).

[4] Στίχοι της κινεζικής έκδοσης της “Διεθνούς.”

[5] Δείτε για παράδειγμα, Elly Leung & Donella Caspersz, “Εξερευνώντας τη συνείδηση των εργατών στην Κίνα,” Εργασία και βιομηχανία: ένα ημερολόγιο των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων στη δουλειά, Τόμος 26, Τεύχος 3, 2016.