1η Δεκέμβρη 1960: «η μέρα που οι οικοδόμοι ξήλωναν τα πεζοδρόμια»

Η απεργία που σημάδεψε την δεκαετία του 60 και έδωσε πνοή στους αγώνες, έκανε πέρα τις εργοδοτικές ηγεσίες και συγκρούστηκε με τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους, έδωσε ελπίδα σε μια περίοδο που οι διώξεις ήταν η κεντρική πολιτική επιλογή της κρατικής εξουσίας, με την κυβέρνηση ΕΡΕ και πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ήταν τότε που ο εργατοπατερισμός ενισχύθηκε νομοθετικά με δημιουργία ακόμη και “Ταμείου Ασφάλισης των Υπαλλήλων των Εργατικών Επαγγελματικών Οργανώσεων” για να παρέχει επίδομα ανεργίας και συντάξεις στους υποτακτικούς εντεταλμένους συνδικαλιστές. Που ενώ θεωρητικά ήταν «δημοκρατία» και δεν είχε φασισμό, η πρακτική και οι μέθοδοι του φασισμού χρησιμοπούνταν ανοιχτά με ένα «παρασύνταγμα» και ένα παρακράτος να καταλύει τις όποιες συνταγματικές ελευθερίες και τα δικαιώματα είχαν απομείνει.

Και η ΓΣΕΕ από τα μεταπολεμικά χρόνια με πρόεδρο τον Φ. Μακρή λειτουργούσε σαν κρατικός μηχανισμός στην υπηρεσία της διάσπασης του συνδικαλιστικού κινήματος στην υπηρεσία δίωξης του κομμουνισμού, συνδεδεμένη με το συνδικαλιστικό της ασφάλειας και επικουρούμενη από το παρακράτος. Ταυτόχρονα στον ελληνικό συνδικαλισμό επενέβαιναν μόνιμα οι ιμπεριαλιστές (κύρια οι ΗΠΑ) σύμφωνα με την έκθεση Μπράουν «για την αποκατάσταση της συνδικαλιστικής ομαλότητας» διαμέσου της «Διεθνούς Συνομοσπονδίας των Ελεύθερων Συνδικάτων» της οποίας ήταν μέλος η ΓΣΕΕ, που προωθούσε τα αμερικανικά επιτελικά σχέδια για την πάταξη του κομμουνιστικού κινδύνου. Οι δεσμεύσεις της χώρας μετά την προσχώρησή της στην σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ βάσει του σχεδίου Τρούμαν και της «οικονομικής βοήθειας» του σχεδίου Μάρσαλ, έδιναν στις ΗΠΑ το ελεύθερο να παρεμβαίνουν με οποιονδήποτε τρόπο έκριναν σε κάθε ζήτημα του κράτους, ώστε να αποτρέπονται οποιεσδήποτε απειλές από την αριστερά, στηρίζοντας την κυριαρχία της δεξιάς.

Ήταν όμως και η εποχή που στην Αθήνα και τις άλλες μεγαλουπόλεις συγκεντρώνονται οι κομμουνιστές και οι αγωνιστές που γυρίζουν από τις φυλακές και τις εξορίες καθώς δεν μπορούσαν να ζήσουν στα χωριά τους λόγω των διώξεων και του κατατρεγμού. Ταυτόχρονα συγκεντρώνονται φτωχά αγροτικά στρώματα λόγω της καταστροφής της γεωργίας και της αδυναμίας να επιβιώσουν στα χωριά τους.

Είναι η εποχή που τα κεφάλαια που συσσωρεύτηκαν από την κομπραδόρικη αστική τάξη στην κατοχή και τον εμφύλιο, επενδύονταν σε έργα υποδομής και στην μεταποιητική βιομηχανία. Ο κλάδος με την μεγαλύτερη ανάπτυξη ήταν ο κλάδος της οικοδομής. Χωρίς «πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων», που απαιτούνταν για να πιάσεις δουλειά, οι αριστεροί συγκεντρώνονται στην οικοδομή που είχε ανάγκη τα εργατικά χέρια και δεν χρειαζόταν πιστοποιητικό.

Παρά τον αρνητικό συσχετισμό και το βαρύ φορτίο της ήττας του εργατικού και λαϊκού κινήματος, με τους αγώνες τους στη Θεσσαλονίκη το 1953 και το 1954, οι οικοδόμοι κέρδισαν την υπογραφή της συλλογικής σύμβασης. Στο τέλος της δεκαετίας του ΄50, τα διαγραμμένα από τη ΓΣΕΕ σωματεία συντονίστηκαν και ανέπτυξαν αγώνες διεκδικώντας αμνηστία, αύξηση μισθών, αποζημίωση απόλυσης, εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος. Οι απεργίες πύκνωσαν ενώ υπήρξαν απεργίες του δημόσιου τομέα με μεγάλη διάρκεια.

Η κυβέρνηση Καραμανλή (ΕΡΕ) με τον νόμο 4104/60 αυξάνει τα ένσημα για την κατώτερη σύνταξη από τα 2.050 στα 4.050. Η εργοδοτική ομοσπονδία οικοδόμων του Λυκιαρδόπουλου και η ΓΣΕΕ του Μακρή προσπαθούν να καθησυχάσουν τους οικοδόμους, επικαλούμενοι διάλογο με την κυβέρνηση. Παρ’ όλα αυτά μέχρι τον Δεκέμβρη έγιναν 4 απεργίες και μαζικές συνελεύσεις. παρά τον αρνητικό συσχετισμό και το βαρύ φορτίο της ήττας του εργατικού κινήματος.

Στις 2 Οκτώβρη έγινε συνέλευση στο Ιντεάλ με 5.000 οικοδόμους που αποφάσισαν απεργία για τις πρώτες μέρες του Δεκέμβρη. Το απόγευμα πραγματοποιήθηκε συνδιάσκεψη των αντιπροσώπων οικοδόμων από 93 σωματεία από όλη την Ελλάδα ορίστηκε συντονιστική επιτροπή για την οργάνωση του αγώνα σ’ όλη την Ελλάδα. Πρέπει να αναφερθεί ότι νωρίτερα, το 1958, οι οργανώσεις των οικοδόμων του ΚΚΕ διαφώνησαν με την απόφασή του για διάλυση των παράνομων οργανώσεων και δεν διαλύθηκαν. Οι οργανώσεις αυτές έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση της απεργίας απέναντι στην κρατική τρομοκρατία και τις εγκάθετες ηγεσίες του κρατικού εργοδοτικού συνδικαλισμού.

Με αιτήματα τη μείωση του ορίου ηλικίας για τη συνταξιοδότησή τους στα 60 μέσα από την ένταξη του επαγγέλματος στα βαρέα και ανθυγιεινά, 2.500 ένσημα για συνταξιοδότηση, λιγότερα ένσημα ως προϋπόθεση του επιδόματος ανεργίας, καταβολή από το ΙΚΑ των δώρων Χριστουγέννων και Πάσχα, καθώς και του επιδόματος αδείας και διανομή των «υπέρ αγνώστων» ενσήμων στους υπερήλικες οικοδόμους, την 1η Δεκέμβρη νέκρωσαν τα γιαπιά, σε πολλές πόλεις όπως Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Αγρίνιο, Λάρισα έγιναν συγκεντρώσεις.

Στην Αθήνα 15.000 απεργοί κατακλύζουν την περιοχή γύρω από το εργατικό κέντρο, ενημερώνοντας από τα μεγάφωνα για την επιτυχία της απεργίας σε όλη την Ελλάδα. Μετά τις ομιλίες συγκροτείται επιτροπή για να παραδώσει το ψήφισμα στον Υπουργό Εργασίας. Το σύνθημα που επικρατεί είναι «όλοι στο Υπουργείο!» και το πλήθος αρχίζει να κινείται προς τα κει. Η αστυνομία εμποδίζει τους απεργούς και αρχίζει η σύγκρουση. Ανατρέπουν αυτοκίνητα και στήνουν τα πρώτα οδοφράγματα. Οι συμπλοκές είναι σκληρές. Κυριολεκτικά μάχη σώμα με σώμα. Οι αστυνομικές δυνάμεις δεν καταφέρνουν να διαλύσουν τους οικοδόμους που δείχνουν μεγάλη αποφασιστικότητα. Ενεργοποιείται το μηχανοκίνητο τμήμα της ασφάλειας, πυροσβεστικά με τις μάνικες ρίχνουν θαλασσινό νερό, ακούγονται πυροβολισμοί από περίστροφα και γίνεται για πρώτη φορά χρήση χημικών σε διαδήλωση. Πολλοί τραυματίες, ανοιγμένα κεφάλια όμως η συγκέντρωση ανασυγκροτείται. Έρχονται τα στρατιωτικά αυτοκίνητα και οι στρατιώτες με τα όπλα σε θέση μάχης. Οι απεργοί χρησιμοποιούν πέτρες, καδρόνια, ξηλώνουν τα πεζοδρόμια και βγάζουν τις πλάκες, τις οποίες εκτοξεύουν στους αστυνομικούς. Παρά τους πυροβολισμούς και τον πλήρη εξοπλισμό της αστυνομίας η σθεναρή αντίσταση των απεργών τρέπει σε υποχώρηση τις αστυνομικές δυνάμεις.

Την επόμενη μέρα η απεργιακή συγκέντρωση είχε 45.000 οικοδόμους. Η διαδήλωση χτυπήθηκε πάλι αλλά κάτι είχε αλλάξει. Η 1η Δεκέμβρη, με την απεργία των οικοδόμων, σηματοδότησε το σπάσιμο της τρομοκρατίας και του φόβου, άλλαξε τις συνθήκες στο συνδικαλιστικό κίνημα και θα άνοιγε αργότερα μια νέα προοπτική στην ανάπτυξη των εργατικών και γενικότερα των κοινωνικών αγώνων. Το 1962 συγκροτήθηκε η Κίνηση των 115 σωματείων που σε δυο τρία χρόνια έγιναν 600. Το 1962 οι απεργίες ήταν 50% περισσότερες από το μέσο όρο ολόκληρης της προηγούμενης εξαετίας. Άνοιξε την αυλαία μιας άλλης εποχής, δίδαξε πως τίποτε δεν χαρίζεται αλλά όλα κατακτούνται με θυσίες, κόπο και πολλές φορές με αίμα.

Και όσο αφορά τα αιτήματά της απεργίας; Απόλυτη επιτυχία και είχε σαν αποτέλεσμα μια σειρά από σημαντικές κατακτήσεις εκείνη την περίοδο, όπως: η ένταξη στα Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα, το δώρο των γιορτών, η δεκαπενθήμερη άδεια, η μείωση του ορίου ηλικίας για συνταξιοδότηση στα 60 χρόνια.

Και να πως ένοιωσε ένας απεργός «Ήτανε η πρώτη φορά που έμπαινα σ’ ένα τέτοιο πανηγύρι – βέβαια είχα ζήσει σ’ έναν Εμφύλιο Πόλεμο και πάρα πολύ έντονα, αλλά δεν είχαμε φτάσει ποτέ στους μαζικούς αγώνες. [ ] Ήταν μια άλλη, πρωτόγνωρη εμπειρία, η οποία από ένα σημείο και ύστερα αισθάνεσαι να μεθάς, έτσι; Αισθάνεσαι να μεθάς, και είσαι ικανός για όλα.» (Μπάμπης Δ.)