25/07/2021
Άτομα και καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο, έναν κόσμο γεμάτο γεγονότα και πληροφορίες, βρίσκονται χωρίς φωνή, παρότι η τεχνολογία της πληροφορίας, της επικοινωνίας και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διευκολύνουν τους ανθρώπους να εκφραστούν και να μοιραστούν τις εμπειρίες και τις απόψεις τους.
Σε έκθεση[i] που αξιολογεί την παγκόσμια κατάσταση της καλλιτεχνικής ελευθερίας, το Freemuse[ii] προειδοποιεί για την εμφάνιση μιας νέας παγκόσμιας κουλτούρας περιορισμού της ελευθερίας έκφρασης των άλλων, όπου η καλλιτεχνική έκφραση φιμώνεται σε όλες τις γωνιές του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένης της παραδοσιακά «δημοκρατικής» Δύσης, με αναφορές και στατιστικά για πλήθος χωρών και μορφές τεχνών.
Η έκθεση «State of Artistic Freedom» κυκλοφορεί κάθε χρόνο. Η φετινή έκθεση τεκμηριώνει μια ανάλυση 978 πράξεων παραβίασης της καλλιτεχνικής ελευθερίας το 2020 σε 89 χώρες και διαδικτυακούς χώρους. 17 καλλιτέχνες σκοτώθηκαν, 82 φυλακίστηκαν και 133 συνελήφθησαν. Η καταστολή των φωνών των καλλιτεχνών δεν σταμάτησε με τους περιορισμούς που επιβάλλονται παγκοσμίως στις πολιτιστικές εκδηλώσεις μετά το ξέσπασμα της πανδημίας COVID-19. Αντιθέτως, ως ένα βαθμό, εντάθηκε.
Το 2020, το 26% όλων των τεκμηριωμένων περιστατικών περιορισμών της καλλιτεχνικής ελευθερίας έλαβε χώρα στην Ευρώπη, ακολουθούμενο από το 22% στη Βόρεια και Νότια Αμερική, το 19% στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, το 15% στην Ασία και τον Ειρηνικό, το 9% στην Αφρική και το 9% σε διαδικτυακούς χώρους.
Το 74% όλων των τεκμηριωμένων φυλακίσεων καλλιτεχνών αφορούσε κριτική των κυβερνητικών πολιτικών και πρακτικών, με το 44% όλων των φυλακίσεων να συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Η πολιτική ήταν ο κύριος λόγος του 71% των κρατήσεων καλλιτεχνών.
Οι γυναίκες στο Ιράν δεν επιτρέπεται να δίνουν παραστάσεις μόνες τους μπροστά σε κοινό και των δύο φύλων. Πολλοί καλλιτέχνες από εθνοτικές μειονότητες υπόκεινται σε διώξεις και απειλές για το τραγούδι και την εκτέλεση των τεχνών τους στις δικές τους γλώσσες. Οι ράπερς στην Ισπανία καταδικάζονται βάσει της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας. Οι παρευρισκόμενοι σε συναυλία στο Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζουν βομβιστική επίθεση, ενώ άλλοι στην Αίγυπτο συλλαμβάνονται και καταδικάζονται επειδή κυμάτιζαν μια σημαία ουράνιου τόξου προς υποστήριξη των ΛΟΑΤ καλλιτεχνών. Στη Βραζιλία οι υποστηρικτές του προέδρου Bolsonaro δημιουργούν βίντεο με το κάψιμο των βιβλίων του Βραζιλιάνου συγγραφέα Paolo Coelho, κατηγορώντας τον ότι είναι «αντι-πατριώτης», λόγω της κριτικής του στάσης απέναντι στην κυβέρνηση του προέδρου Bolsonaro. Και στο Κουβέιτ το Υπουργείο Πληροφοριών απαγορεύει την εισαγωγή και δημοσίευση χιλιάδων βιβλίων κατά την τελευταία δεκαετία. Σύμφωνα με το νόμο του 2006 για τον Τύπο και τις Δημοσιεύσεις, μια δωδεκαμελής επιτροπή λογοκρισίας που δημιούργησε το Υπουργείο συνέρχεται δύο φορές το μήνα για να εγκρίνει βιβλία προς δημοσίευση στη χώρα.
 |
| Μορφές Τέχνης σε καταστολή το 2020. Πηγή: η έκθεση “The state of artistic freedom 2021” |
Το 2020, τουλάχιστον δύο καλλιτέχνες διώχθηκαν εισαγγελικά κάθε εβδομάδα κατά μέσο όρο και 82 καλλιτέχνες εκτίουν ποινές φυλάκισης συνολικά πολλών ετών επειδή άσκησαν τα δικαιώματά τους και εκφράσανε τις απόψεις και τα συναισθήματά τους. Χιλιάδες καλλιτέχνες και έργα τέχνης απαγορεύτηκαν.
Το Σουδάν φυλάκισε 11 καλλιτέχνες, το Ιράν 8, οι Τουρκία, Κίνα, Λευκορωσία και Μυανμάρ από 7, οι Αίγυπτος και Ρωσία από 6, το Μαρόκο 4, η Καμπότζη 3, οι Ισπανία, Αλγερία, Κούβα, Ακτή Ελεφαντοστού, Κουβέιτ και Γουινέα από 2 και οι Γαλλία, Νιγηρία, Τυνησία και Σαουδική Αραβία από 1.
|
Οι τρόποι φίμωσης των καλλιτεχνών το 2020 |
||
|
Σκοτώθηκαν |
17 καλλιτέχνες σε 6 χώρες |
11 στο Μεξικό, 2 στο Ιρακ,1 στη Λευκορωσία, 1 στην Αιθιοπία, 1 Στη Γαλλία, 1 στη Ν. Αφρική |
|
Φυλακίσθηκαν |
82 άτομα σε 20 χώρες |
|
|
Προφυλακίσθηκαν |
133 καλλιτέχνες σε 26 χώρες |
|
|
Διώχθηκαν Εισαγγελικά |
107 καλλιτέχνες σε 27 χώρες |
|
|
Απήχθησαν |
3 καλλιτέχνες σε 2 χώρες |
Δύο (2) στην Κούβα και ένας (1) στο Ιράκ |
|
Δέχθηκαν επιθέσεις |
20 καλλιτέχνες και εκδηλώσεις σε 15 χώρες |
|
|
Διώχθηκαν |
96 πράξεις δίωξης σε 32 χώρες |
|
|
Απειλές/Παρενοχλήσεις |
103 καλλιτέχνες εκτέθηκαν σε 31 χώρες και διαδικτυακά |
|
|
Καταστροφές/Φθορές έργων τέχνης |
93 έργα τέχνης και αίθουσες εκδηλώσεων καταστράφηκαν σε 33 χώρες |
|
|
Ταξιδιωτικές απαγορεύσεις |
14 ταξιδιωτικές απαγορεύσεις σε 8 χώρες |
|
|
Επιβολή κυρώσεων/προστίμων |
12 καλλιτέχνες σε 3 χώρες |
|
|
Γενική απαγόρευση |
9 γενικές απαγορεύσεις σε 7 χώρες |
|
|
Λογοκρισία |
289 πράξεις λογοκρισίας σε 52 χώρες και διαδικτυακά |
|
|
Πηγή: η έκθεση “The state of artistic freedom 2021” |
||
Χρήση των αντιτρομοκρατικών μέτρων κατά της καλλιτεχνικής ελευθερίας
43 καλλιτέχνες φιμώθηκαν ως αποτέλεσμα της «καταπολέμησης της τρομοκρατίας» το 2020 σε Μπαγκλαντές, Αίγυπτο, Ιορδανία, Σαουδική Αραβία, Σερβία, Ισπανία, ΗΠΑ και Τουρκία.
Στην Τουρκία, τα μέλη του Grup Yorum, η Helin Bölek και ο İbrahim Gökçek, που ήταν υπό δίκη με κατηγορίες περί τρομοκρατίας, απεβίωσαν κατά τη διάρκεια των απεργιών πείνας.
Στην Αίγυπτο, ο σκηνοθέτης Shady Habash πέθανε στη φυλακή όπου πέρασε περισσότερα από δύο χρόνια περιμένοντας δίκη για υποτιθέμενη ένταξη σε τρομοκρατική οργάνωση.
Το 75% όλων των περιπτώσεων καταγράφηκαν στην Τουρκία.
Τέθηκαν υπό κράτηση 11, διώχθηκαν εισαγγελικά 9, φυλακίστηκαν 5, απαγόρευση ταξιδιού σε 3, διώχθηκαν 2.
Στο 52% των τεκμηριωμένων περιπτώσεων, επηρεάστηκαν μουσικοί.
Στο 30% των περιπτώσεων στοχοποιήθηκαν καλλιτέχνες με μειονοτικές καταβολές.
Στο 49% των περιπτώσεων, οι καλλιτέχνες έγιναν στόχος γιατί αντιτάχθηκαν στις κυβερνητικές πολιτικές.
Μορφές παραβάσεων:
7 περιπτώσεις Φυλάκισης (Ισπανία, Τουρκία)
13 περιπτώσεις Εισαγγελικής Δίωξης (Μπαγκλαντές, Αίγυπτος, Ιορδανία, Τουρκία)
13 περιπτώσεις Κράτησης (Αίγυπτος, Τουρκία)
3 περιπτώσεις Δίωξης (Σερβία, Τουρκία)
3 περιπτώσεις ταξιδιωτικής απαγόρευσης (Τουρκία)
2 περιπτώσεις Απειλή/παρενόχληση (Σαουδική Αραβία, Τουρκία)
1 περιπτώσεις Καθολικής Απαγόρευσης (Αίγυπτος) και
1 περιπτώσεις Λογοκρισίας (ΗΠΑ).
Η ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης και της δημιουργικότητας δέχεται επίθεση σε κάθε περιοχή του κόσμου. Σε αυτή τη διαδικασία αναδύεται μια νέα παγκόσμια κουλτούρα, όπου η λογοκρισία, οι επιθέσεις, οι διώξεις και άλλες πρακτικές σίγασης των απόψεων με τις οποίες διαφωνεί κάποιος, γίνονται κανόνας, καθοδηγούμενες από κυβερνήσεις και υποστηριζόμενες από μερίδες του λαού στην κοινωνία.
Η παραβίαση της ελευθερίας καλλιτεχνικής έκφρασης των άλλων μπορεί να περιγραφεί με τουλάχιστον πέντε κοινά χαρακτηριστικά 2:
Πρώτο, αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο.
Οι παραβιάσεις της ελευθερίας καλλιτεχνικής έκφρασης ξεπερνούν το στερεότυπο των καλλιτεχνών που αντιμετωπίζουν προβλήματα επειδή επικρίνουν κυβερνήσεις καταπιεστικών ως επί το πλείστον καθεστώτων σε μια χούφτα φτωχών και λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών. Η έκθεση δείχνει ότι 978 περιπτώσεις παραβιάσεων έλαβαν χώρα σε 89 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων των μειονοτήτων σε ζητήματα καλλιτεχνικής έκφρασης διαπιστώθηκε ότι έγιναν τόσο στον Βορρά όσο και στον Νότο. Τρεις από τις 5 πρώτες χώρες σε θέματα λογοκρισίας το 2020 είναι χώρες μέλη των G20.
Δεύτερο, διαπράττεται από πολλούς φορείς.
Οι παραβάτες δεν είναι μόνο κυβερνήσεις καταπιεστικών καθεστώτων αλλά και κυβερνήσεις χωρών που συνήθως θεωρούνται ανοιχτές και δημοκρατικές. Η έρευνα δείχνει ότι περιλαμβάνονται
• Θρησκευτικές και αστυνομικές αρχές που ενεργά περιορίζουν την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης σε πολλές χώρες.
• Μη κρατικές ένοπλες ομάδες που επιτίθενται εναντίον πολιτών, που προσπαθούν να απολαύσουν τα πολιτιστικά τους δικαιώματα.
• Πολλές εταιρείες διαδικτυακών και κοινωνικών μέσων ενημέρωσης που παραβιάζουν την καλλιτεχνική ελευθερία επιβάλλοντας αυθαίρετα κριτήρια για τη λογοκρισία των έργων τέχνης στις πλατφόρμες τους, παραβιάζοντας τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
• ΜΚΟ που συμβάλλουν στην κουλτούρα της σιγής των άλλων ζητώντας τη λογοκρισία της καλλιτεχνικής έκφρασης με την οποία διαφωνούν.
• Τέλος, οι επαγγελματικές ενώσεις που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των καλλιτεχνών σε πολλές χώρες αποτελούν ισχυρούς παράγοντες που καθορίζουν ποιος μπορεί και ποιος δεν μπορεί να λειτουργήσει μέσα στις πολιτιστικές βιομηχανίες. Οι ενώσεις αυτές συμβάλλουν επίσης στην κουλτούρα της σιγής των άλλων τιμωρώντας, για παράδειγμα, τους καλλιτέχνες των οποίων η εργασία έρχεται σε αντίθεση με την άποψη που αυτές έχουν περί ηθικών ή κοινωνικών κανόνων.
Τρίτο, συναντάται τόσο στις επικοινωνίες όσο και τις ψηφιακές πλατφόρμες.
Ενώ η λογοκρισία βιβλίων, τραγουδιών, ταινιών, θεατρικών και εικαστικών τεχνών ασκήθηκε ευρέως το 2020, παραβιάσεις της ελευθερίας καλλιτεχνικής έκφρασης έλαβαν επίσης χώρα και σε ψηφιακές πλατφόρμες. Πολλοί καλλιτέχνες διαπίστωσαν ότι ενώ το έργο τους ήταν διαδικτυακά προσιτό στο κοινό τους, τα σχόλιά τους σχετικά με το έργο τους ή σχετικά θέματα μέσω φόρουμ όπως το Twitter, το Facebook, το Instagram κ.α. τους οδήγησαν σε σύλληψη και δίωξη. Η λογοκρισία στο διαδίκτυο γίνεται ολοένα και περισσότερο αποτελεσματικό εργαλείο φίμωσης των καλλιτεχνών και της έκφρασης των απόψεων και της δημιουργικότητας των ανθρώπων, ενώ ελάχιστη πρόοδος έχει σημειωθεί στην αναγνώριση και ανάληψη ευθηνών σχετικά με τους κανονισμούς των κυβερνήσεων όσον αφορά τη χρήση των τεχνολογιών διαδικτύου και επικοινωνιών.
Τέταρτο, οι άνθρωποι παίζουν σημαντικό ρόλο.
Αυτό εμφανίζεται με δύο τουλάχιστον μορφές. Η μια είναι η δημόσια υποστήριξη σε λαϊκιστές-εθνικιστές ηγέτες για την καταστολή και φίμωση απόψεων που θεωρούνται μη συμβατικές, μη παραδοσιακές ή μη εθνικιστικές. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπου η στήριξη αυτή τροφοδότησε τον εθνικισμό.
Η άλλη είναι μέσω άμεσων καλεσμάτων και πιέσεων σε κυβερνητικούς και ιδιωτικούς φορείς για λογοκρισία, που συνοδεύεται από βίαιες πράξεις. Τεκμηριώθηκαν αρκετές περιπτώσεις όπου ασκήθηκαν πιέσεις σε φορείς για την ακύρωση ή την άρση των έργων τέχνης λόγω καταπάτησης των ηθικών ή κοινωνικών κανόνων ή επειδή θεωρήθηκε ότι έχουν προσβληθεί ομάδες μειονοτήτων και ΛΟΑΤ.
Πέμπτο, υπάρχει μικρή αναγνώριση - ανάληψη ευθυνών καθώς και απόδοση δικαιοσύνης σε θέματα παραβιάσεων της ελευθερίας καλλιτεχνικής έκφρασης.
Σε αντίθεση με άλλα ανθρώπινα δικαιώματα, οι παραβάτες της καλλιτεχνικής ελευθερίας και των συναφών πολιτιστικών δικαιωμάτων απολαμβάνουν σε μεγάλο βαθμό ατιμωρησία. Μετά από χρόνια παρακολούθησης και τεκμηρίωσης παραβιάσεων της καλλιτεχνικής ελευθερίας, πολύ λίγες περιπτώσεις, αν υπάρχουν, έγινε γνωστό ότι έχουν προσαχθεί στη δικαιοσύνη. Οι δολοφόνοι των καλλιτεχνών τείνουν να περπατούν ελεύθεροι. Το ίδιο ισχύει και για εκείνους που διώκουν, απειλούν, προσβάλλουν και απαγάγουν καλλιτέχνες, για να μην αναφέρουμε τις ποινικές διώξεις και τις φυλακίσεις που ασκούν τα κράτη. Πολλοί είναι αντίθετα οι νόμοι που οι κυβερνήσεις έχουν δημιουργήσει και που χρησιμοποιούνται για λογοκρισία, εφόδους, κράτηση, δίωξη και φυλάκιση καλλιτεχνών, παρά … τις διεθνείς συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το άσεμνο, η δημόσια ηθική, η ακολασία, το γυμνό και η τρομοκρατία είναι μερικά παραδείγματα των πιο δημοφιλών εργαλείων που χρησιμοποιούνται.
Αυτοί οι νόμοι είναι δύσκολο να αλλάξουν υπό τους σημερινούς συσχετισμούς. Η οπισθοχώρηση του επαναστατικού κινήματος και η αποσυγκρότηση της εργατικής τάξης σε διεθνές επίπεδο δεν ευνοούν κάτι τέτοιο. Ωστόσο δεν υπάρχει σύντομος δρόμος παρά μόνο ο συλλογικός αγώνας.
Το κείμενο αντλεί στοιχεία από την έκθεση του
Freemuse, που αναφέρεται παρακάτω, η οποία αξιολογεί την παγκόσμια κατάσταση
της καλλιτεχνικής ελευθερίας το 2020
[i] Αυτούσια η έκθεση με τίτλο
“The state of artistic freedom 2021” στο …
https://freemuse.org/wp-content/uploads/2021/02/THE-STATE-OF-ARTISTIC-FREEDOM-2021.pdf
[ii] Το Freemuse είναι ένας ανεξάρτητος διεθνής οργανισμός που συνηγορεί και υπερασπίζεται, όπως υποστηρίζει, την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης.
Αξίζει να διαβαστεί και η έκθεση με τίτλο “Challenges and effects of terror on arts and culture” στο … http://freemuse.org/wp-content/uploads/2016/10/Freemuse-input_Effects-of-terror.pdf
[1] Δανεικός τίτλος από άρθρο που δημοσιεύθηκε 22/03/2018 στο https://antigeitonies3.blogspot.com/2018/03/blog-post_78.html[2] Πληροφορίες από την έκθεση “The state of artistic freedom 2018” στο …
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου