Το κυνήγι των «σπάνιων γαιών» και οι «αναπάντεχοι» ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί!

Το 2019 η Δανία απορρίπτει την καινοφανή πρόταση Τράμπ να αγοράσει την Γροιλανδία! Ποιος ήταν ο λόγος που έκανε τις ΗΠΑ να θέλουν εναγωνίως να αποκτήσουν το παγωμένο νησί; Πίσω από την αιφνιδιαστική και ασυνήθιστη πρόταση κρύβονταν το ενδιαφέρον για την απόκτηση του ορυκτού πλούτου της χώρας και πιο συγκεκριμένα η πρόσβαση στις σπάνιες γαίες που υπάρχουν στο υπέδαφός της.

Τι είναι όμως οι σπάνιες γαίες (Rare Earth Elements, REE), που τα τελευταία χρονιά ολοένα και πιο συχνά προβάλλονται από διάφορους αναλυτές ως η «Λυδία Λίθος» της «πράσινης» ανάπτυξης;

Τι είναι οι σπάνιες γαίες

Σπάνιες γαίες ονομάζονται 17 μέταλλα, από τα οποία τα 15 ανήκουν στην ομάδα των λανθανίδων (λανθάνιο, δημήτριο, πρασεοδύμιο, νεοδύμιο, προμήθιο, σαμάριο, ευρώπιο, γαδολίνιο, δυσπρόσιο, όλμιο, έρβιο, θούλιο, υττερβίο, και λουτέσιο), συν το σκάνδιο και το ύττριο. Τα μέταλλα αυτά εμφανίζονται στο φλοιό της Γης, σε ορυκτά. Στην πραγματικότητα οι σπάνιες γαίες δεν είναι τόσο σπάνιες όσο υποδηλώνει το όνομά τους, καθώς εντοπίζονται κοιτάσματα σε πολλές περιοχές της Γης. Ωστόσο, σπάνιος είναι ο εντοπισμός κοιτασμάτων με υψηλές συγκεντρώσεις σπάνιων γαιών, ώστε να δικαιολογείται η εξόρυξή τους με οικονομικά, αλλά και με περιβαλλοντικά ασφαλή τρόπο.

Πού χρησιμοποιούνται

Για να καταλάβουμε τη σπουδαιότητά τους, αρκεί μια αναφορά στους τρόπους αξιοποίησής τους. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε αλματώδη αύξηση στις εφαρμογές των σπάνιων γαιών, καθώς απαντώνται σε κινητά τηλέφωνα, μνήμες υπολογιστών, μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ανεμογεννήτριες, μαγνητικούς τομογράφους, αλλά και σε οπλικά συστήματα, δηλαδή σε όλα σχεδόν τα υψηλής τεχνολογίας ηλεκτρονικά συστήματα!

Για παράδειγμα, το υττέρβιο χρησιμοποιείται για την κατασκευή τηλεοράσεων, ηλεκτρονικών οθονών και αντικαρκινικών φαρμάκων. Το πρασεοδύμιο εμπεριέχεται σε μαγνήτες και μηχανές αεροσκαφών. Το νεοδύμιο, το δυσπρόσιο και το όλμιο χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ισχυρών μόνιμων μαγνητών, που συναντάμε στις ηλεκτρικές γεννήτριες, τα ηχεία, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τις ανεμογεννήτριες. Η κατασκευή γυαλιού για οθόνες ηλεκτρονικών συσκευών, φακούς και κάτοπτρα ακριβείας χρειάζεται τις ιδιότητες του δημήτριου, του λανθάνιου και του πρασεοδύμιου, ενώ το έρβιο και το ευρώπειο χρησιμοποιούνται στις οπτικές ίνες και τις οθόνες υγρών κρυστάλλων.

Ενδεικτική της καθημερινής χρήσης των σπάνιων γαιών είναι η ποσότητα στην οποία τις συναντάμε σε διάφορες από τις παραπάνω εφαρμογές. Για παράδειγμα, ένα κινητό τηλέφωνο περιέχει περίπου 0,5gr από σπάνιες γαίες, ένα κλιματιστικό περίπου 100gr, ενώ για εξειδικευμένες εφαρμογές, όπως ηλεκτρικά αμάξια, πολεμικά αεροσκάφη και πλοία, μπορεί να χρειαστούν από μερικές δεκάδες έως μερικές εκατοντάδες κιλά!

Εξόρυξη σπάνιων γαιών και περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Οι σπάνιες γαίες είναι καθοριστικές για την ανάπτυξη «πράσινης» τεχνολογίας, αλλά η εξόρυξη, ο διαχωρισμός και η επεξεργασία τους περικλείει σοβαρούς περιβαλλοντικούς κινδύνους. Ειδικότερα, κατά τη διαδικασία του διαχωρισμού και ανάκτησης των μετάλλων δημιουργούνται τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα, τα οποία συνήθως αποβάλλονται σε τεχνητές λίμνες και ειδικά φράγματα. Τα λύματα αυτά βρίσκονται εκτεθειμένα και σε μια βροχόπτωση υπάρχει τεράστιος κίνδυνος να διαρρεύσουν στο υπέδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα, με μακροχρόνια καταστρεπτικές συνέπειες. Επιπλέον, κατά την εξόρυξη των μετάλλων δημιουργούνται ρυπογόνες αέριες εκπομπές, καθώς τα πετρώματα που περιέχουν τα σπάνια μέταλλα συμπεριλαμβάνουν και ραδιενεργά στοιχεία, όπως το θόριο και το ουράνιο, μολύνοντας ραδιενεργά τους εργαζόμενους και την γύρω περιοχή.

Η Κίνα, που είναι σήμερα ο μεγαλύτερος παραγωγός παγκόσμια, με την ανύπαρκτη περιβαλλοντική νομοθεσία, επιβαρύνει περισσότερο το περιβάλλον.

Φυσικά, όλοι αυτοί οι κίνδυνοι για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στο περιβάλλον αφήνουν αδιάφορους τους ιμπεριαλιστές σε Δύση κι Ανατολή, που νοιάζονται μόνο για την άφθονη και φτηνή πρόσβαση τους σε αυτά τα μέταλλα!

Με βάση τις μετρήσεις των τελευταίων ετών, τα παγκόσμια αποθέματα των σπάνιων γαιών υπολογίζονται σε 120 εκατομμύρια τόνους, από τους οποίους εξορύσσονται ετησίως περίπου 130.000 τόνοι. Ο μεγαλύτερος παραγωγός είναι η Κίνα, η οποία κατέχει περίπου το 90% της παραγωγής, ενώ ακολουθούν η Ρωσία και η Αμερική και η Μυανμάρ με τεράστια διαφορά.

Στην Κίνα έχουν ανακαλυφθεί αποθέματα 44 εκ. τόνων, στη Ρωσία 18 εκ. τόνων και στις ΗΠΑ μονάχα 1,4 εκ. τόνων. Τεράστια αποθέματα σπάνιων γαιών έχουν ανακαλυφθεί στη Βραζιλία (22 εκ. τόνοι) και τη Γροιλανδία (38,5 εκ. τόνοι), ενώ οι έρευνες στο έδαφος της Αφρικής έχουν αποκαλύψει δυνητικά αποθέματα σε πλειάδα χωρών, όπως Ζάμπια, Τανζανία κ.ά. Επίσης, σημαντικές ποσότητες από σπάνιες γαίες υπάρχουν σε Αρμενία, Μυανμάρ και Αφγανιστάν. Ακολουθεί μια λίστα χωρών στις οποίες υπάρχει παρουσία κρίσιμων ορυκτών (που μαζί με τις σπάνιες γαίες, είναι απαραίτητες για την «Πράσινη Ανάπτυξη») και ταυτόχρονα αποτελούν σημεία ενόπλων συγκρούσεων ή μακροχρόνιων συρράξεων λόγω των ιμπεριαλιστικών προστριβών και επεμβάσεων: Μοζαμβίκη, Ουγκάντα, Κένυα, Μπαγκλαντές, Γουινέα, Ζιμπάμπουε, Καμερούν, Ταϊλάνδη, Τατζικιστάν, Νιγηρία, Μπουρούντι, Κογκό (εκεί το 2018 περίπου 40.000 παιδιά έσκαβαν στα ορυχεία κοβαλτίου), Λιβύη και Σομαλία!

Αν συνυπολογίσουμε την πρόβλεψη της Παγκόσμιας Τράπεζας, ότι μέχρι το 2050 οι ανάγκες για ορυκτές ύλες θα αυξηθούν κατά 300% για την παραγωγή ανεμογεννητριών, κατά 200% για φωτοβολταϊκά και κατά 1.000% για μπαταρίες, μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως ο ανταγωνισμός των ιμπεριαλιστών παγκόσμια για την απόκτησή τους θα ενταθεί!

Η αλλαγή της αμερικάνικης πολιτικής απέναντι στην Κίνα τα τελευταία χρόνια και ο ανοικτός πόλεμος εμπορικών κυρώσεων -προσπαθώντας να μειώσουν την εμπορική επεκτατικότητα των Κινέζων- είχε και την πλευρά της προσπάθειας εύρεσης και εναλλακτικών πηγών σε πρώτες ύλες. Ήταν ήδη φανερό πως η Κίνα θα χρησιμοποιούσε το στρατηγικό πλεονέκτημα που είχε, καθώς ήταν η βασική χώρα παραγωγός των σπάνιων γαιών. Οι ΗΠΑ ήδη έχουν προχωρήσει σε αναθεώρηση των στρατηγικών αλυσίδων ανεφοδιασμού για την προμήθεια των σπάνιων γαιών. Προσπαθώντας να απαλλαγούν από το κινέζικο μονοπώλιο, έχουν στραφεί και ενισχύουν ποικιλότροπα την παραγωγή των συμμάχων Καναδά και Αυστραλίας. Ταυτόχρονα, αγοράζουν τεράστιες ποσότητες σπάνιων γαιών από την διεθνή αγορά, για να δημιουργήσουν ένα στρατηγικό στοκ!

Ας ξαναγυρίσουμε στην Γροιλανδία, που αναφέραμε στην αρχή του άρθρου.

Τον Απρίλιο του 2021 «πέφτει» η κυβέρνηση της Γροιλανδίας και η χώρα οδηγείται σε εκλογές το φθινόπωρο. Η νέα κυβέρνηση που προκύπτει ακυρώνει την σύμβαση για εξόρυξη σπάνιων γαιών, που είχε υπογραφεί το 2019 με εταιρεία κινέζικων συμφερόντων! Η παρέμβαση της Ε.Ε. στην διαδικασία αποπομπής των κινέζων από την Γροιλανδία γίνεται με την υψηλή εποπτεία των ΗΠΑ, λένε οι «κακές γλώσσες».

Μένει να φανεί κατά πόσο η πρόσφατη κρίση στο Καζακστάν θα επηρεάσει την αγαστή συνεργασία των Κινέζων με τον Τοκάγιεφ, μια και, εκτός των άλλων σχέσεων, το Καζακστάν προμηθεύει και ορυκτά με σπάνιες γαίες την Κίνα!

Προλεταριακή Σημαία