Γιατί να μαθαίνουμε ιστορία;

…αναρωτιέται ο συγγραφέας του κειμένου που έπεσε στις Πανελλήνιες, στη Γλώσσα-Λογοτεχνία των ΓΕΛ (εδώ τα θέματα και όλο το κείμενο).

Καλή ερώτηση. Από αυτές που «σηκώνουν» πολλές απαντήσεις, πολλές φορές τέτοιες που να δείχνουν τόσο προφανείς που καταντάνε τετριμμένες. Τέτοιες που να φαίνονται ακόμα και ως σημείο συμφωνίας απολύτως αντιθετικών πολιτικών και ιδεολογικών θεωρήσεων και αντιλήψεων.

Η απάντηση που δίνει το κείμενο δεν είναι κακή. Είναι από αυτές με τις οποίες δύσκολα θα διαφωνήσει κανείς κι αυτό δεν μειώνει, αναγκαστικά, την αξία της. Μάλιστα, ορθώς τονίζει ότι όσο μεγάλο κι αν είναι το βάρος της ιστορικής κληρονομιάς που δέχεται μια γενιά από τις προηγούμενες, δεν ακυρώνει τη δικιά της συνεισφορά στην ιστορία, στο ιστορικό γίγνεσθαι του σήμερα, που θα γίνει με τη σειρά του ιστορική κληρονομιά στο αύριο.

Πρέπει, λοιπόν, να γνωρίζουμε το παρελθόν μας σε βάθος, για να μπορέσουμε όχι μόνο να κατανοήσουμε το παρόν μας, αλλά και να επηρεάσουμε το μέλλον μας. Σωστά. Κι αν ρωτήσουμε προς ποια κατεύθυνση, υπάρχει και πάλι η απάντηση που θα συμφωνήσουμε οι περισσότεροι, αλλά όχι όλοι: Ευημερία, ελευθερία, πολιτισμός. Κάποιοι θα απαντήσουν αναγνώριση της εθνικής ή φυλετικής υπεροχής. Ας τους αφήσουμε στην άκρη να παίζουν με τους αγκυλωτούς σταυρούς τους…

Ας συνεχίσουμε. Ποιανών την ευημερία; Όλων; Κάποιοι θα πουν ότι αυτό δεν γίνεται, γιατί αντιβαίνει στους φυσικούς νόμους. Αποφεύγοντας τον πειρασμό να απαντήσουμε το αρχικό ερώτημα για άλλο μάθημα, τη φυσική, ας ρωτήσουμε: Ποιανών την ελευθερία; Όλων; Πάλι κάποιοι θα πουν ότι αυτό δεν γίνεται, γιατί η ελευθερία του ενός σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου. Οπότε αν ο ένας έχει σχεδόν απεριόριστη ελευθερία, ο άλλος θα πρέπει να έχει ελάχιστη, για να μην του την περιορίσει!

Και ο πολιτισμός; Ε, καλά, αυτός σίγουρα δεν είναι για όλους. Γι’ άλλους τα …εντευκτήρια της Εθνικής Οδού και γι’ άλλους το Μέγαρο. Γι’ άλλους η προπαίδεια και γι’ άλλους τα επικαμπύλια ολοκληρώματα!

Κι έτσι πάει περίπατο η υπεράνω πολιτικής και ιδεολογίας απάντηση… Όσο ψάχνεις τι κρύβεται πίσω από τις ασφαλείς διατυπώσεις, τόσο βρίσκεις πως η ιστορία δεν έχει μια πλευρά… Έχει πολλές, άλλες σωστές κι άλλες λάθος. Κατά ποια κριτήρια; Κατά τα υποκειμενικά πολιτικά και ιδεολογικά κριτήρια των αντικειμενικών αναλυτών της!

Με τέτοια κριτήρια, η σωστή πλευρά της ιστορίας, στην οποία ο πρωθυπουργός επανειλημμένως τόνισε ότι πάντα βρισκόταν η Ελλάδα, περιλάμβανε την εκστρατεία ενάντια στην επαναστατημένη Ρωσία, τις ναπάλμ στο Γράμμο και το Βίτσι, την εκστρατεία στην Κορέα, τη Μακρόνησο, τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στη Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ και τώρα τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ναι, λοιπόν, πρέπει να μαθαίνουμε ιστορία. Αλλά να μαθαίνουμε την αληθινή ιστορία, όχι τα ψέματα και τις ιδεοληψίες που γεμίζουν τις σελίδες των σχολικών βιβλίων. Και να την μαθαίνουμε όλοι. Όχι μόνο όσοι μπορούν να πληρώσουν το φροντιστήριο.

Από τους υποψήφιους ζητήθηκε να προτείνουν «βιωματικούς τρόπους που μπορούν να καλλιεργήσουν το ενδιαφέρον σας για το ιστορικό παρελθόν». Αν το σύστημα ήθελε, θα μπορούσε να …εκτινάξει το ενδιαφέρον της νεολαίας για την ιστορία …αύριο το πρωί! Δε θα χρειαζόταν ούτε βιωματικούς τρόπους, ούτε εποπτικά μέσα, ούτε μοντέρνα συστήματα διδασκαλίας. Όχι πως αυτά είναι άσχημα, αλλά πριν απ’ όλα θα χρειαζόταν να τη σέβεται ως επιστήμη, να διδάσκει τις αιτίες των γεγονότων, τον ρόλο των πρωταγωνιστών, προσώπων και κοινωνικών δυνάμεων, τις σχέσεις και τις αντιθέσεις που αναπτύχθηκαν ανάμεσά τους, για ποιους λόγους και με ποια αποτελέσματα. Κι έτσι να φτάσει να συνδέσει πραγματικά και ολόπλευρα το χθες με το σήμερα και το αύριο.

Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από ένα τραγικό ιστορικό γεγονός, την Μικρασιατική Καταστροφή, η οποία είχε καθοριστική επίδραση στη χώρα, την αστική τάξη και τον λαό. Πόσες φορές ακούσαμε ήδη και πόσες θα ακούσουμε ακόμα ότι οφείλουμε να κρατήσουμε τη μνήμη ζωντανή, ότι λαός χωρίς μνήμη δεν έχει παρόν και μέλλον.

Λάθος; Εξαρτάται. Αν η ιστορική μνήμη εξαντλείται στις αγριότητες των Τούρκων, την απονιά των Μεγάλων Δυνάμεων και τις χαμένες πατρίδες, τότε ναι, λάθος! Έτσι διδάσκεται η Μικρασιατική Καταστροφή στην Γ’ Λυκείου. Γιατί, λοιπόν, να κινεί το ενδιαφέρον των μαθητών;

Αν, όμως, η ιστορική μνήμη βάζει μπροστά τις αντιθέσεις ανάμεσα στις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της εποχής, που δεν δίστασαν να στείλουν άλλους να πολεμήσουν για τα δικά τους συμφέροντα, αν τονίζει τον τυχοδιωκτισμό των ελληνικών κυβερνήσεων και όλης της αστικής τάξης, αν εξετάζει γιατί ο λαός δεν μπόρεσε να βάλει φραγμό στο μακελειό, τότε η ιστορική μνήμη γιγαντώνεται, καθρεφτίζει τις ίδιες τις εξελίξεις του σήμερα, αγκαλιάζει το παρόν και κοιτά προς το μέλλον.

Το μέλλον, όμως, εκείνο, που το σύστημα της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης θέλει να διαγράψει ως προοπτική για τους λαούς. Και για να το κάνει αυτό, πρέπει να παραχαράξει το παρελθόν…

Κ.Β.