Ένα γράμμα στον γιο μου στα πρώτα του γενέθλια στη Γάζα*

του Tareq S. Hajjaj

Ο Tareq Hajjaj και ο γιος του στα πρώτα του γενέθλια, σ’ ένα εγκαταλειμένο σπίτι στο στρατόπεδο προσφύγων Yibna, Δεκέμβριος 2023. (Φώτο: Tareq Hajjaj)

Ό,τι και να γίνει, παιδί μου, εμείς θα γιορτάσουμε τα πρώτα σου γενέθλια.

Από τότε που γεννήθηκες, Qais, ένιωσα έντονα την αποστολή μου ως πατέρας στη ζωή. Έχω προετοιμαστεί από καιρό γι’ αυτό το στάδιο της ζωής μου, ανυπομονώ να σου προσφέρω μια καλή ανατροφή που θα μπορώ αργότερα να κοιτάξω πίσω με περηφάνια. Από τότε που γεννήθηκες, η μητέρα σου έκανε μικρά γενέθλια για να σημαδέψει κάθε νέο μήνα που φωτίζεις τη ζωή μας. Συμμετείχα σ’ αυτά τα μικρά πάρτι, αλλά μέσα μου, περίμενα τα πρώτα σου γενέθλια για να σχεδιάσω κάτι μεγάλο.

Θα προσκαλούσα όλη την οικογένεια, ειδικά τις θείες τους θείους και τα ξαδέρφια σου. Θα μαζευόμασταν στο ευρύχωρο σπίτι μας βλέποντας από κάθε μεριά τον φυτεμένο κήπο μας που είχε έναν όμορφο φοίνικα φορτωμένο με χουρμάδες, απέναντι από τους γείτονες που είναι οι ίδιοι και τους γνωρίζω από τότε που γεννήθηκα στην Αλ Σουτζάγια, στ’ ανατολικό τμήμα της πόλης της Γάζα.

Η τελευταία φορά που αντικρίσαμε το σπίτι μας ήταν μέσω μιας οθόνης τηλεφώνου. Κοιτάξαμε φωτογραφίες απ’ ό,τι είχε απομείνει απ’ το σπίτι αφού το εκκενώσαμε έναν μήνα πριν – πριν απ’ την χερσαία εισβολή. Ολόκληρο το σπίτι, και πολλά άλλα σπίτια κοντά του, είχαν γίνει ερείπια.

Αφήσαμε τ’ όμορφο σπίτι μας και μείναμε στον παππού σου στη γειτονιά Zeiytoun, επίσης στην πόλη της Γάζα. Δεν πήραμε πολλά πράγματα μαζί μας· δεν ξέραμε ότι ο χρόνος μας μακριά θα ’ταν τόσο μεγάλος. Ακόμη και τώρα, δεν ξέρουμε πότε θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε ή αν θα μπορέσουμε τελικά να επιστρέψουμε. Ξέρουμε ότι ακόμα κι αν μας επιτραπεί, δεν υπάρχει τίποτα στο οποίο θα μπορούσαμε να επιστρέψουμε. Όταν το σπίτι καταστράφηκε, το ίδιο συνέβη και με τις ελπίδες μας να γιορτάσουμε τα πρώτα σου γενέθλια σ’ αυτόν τον μικρό κόσμο που είχαμε φτιάξει για σένα.

Αλλά μην ανησυχείς μικρέ. Θα ’χουμε ένα νέο σπίτι μια μέρα, μεγάλο και ευρύχωρο και περιτριγυρισμένο από δέντρα και ένα λαχανόκηπο. Αυτή τη στιγμή, το μόνο που μας μένει να κάνουμε είναι να περιμένουμε και να ενώσουμε τις ελπίδες μας με τις δικές σου για όλα τα καλά πράγματα που μπορεί να μας συμβούν –να δεις το τέλος του πολέμου, να ζήσεις μια κανονική ζωή όπου η πρόσβασή σου στο φαγητό δεν θα συνοδεύεται από βάσανα και να μπορέσεις να δεις και να ακούσεις αυτό που ένα παιδί στα πρώτα του γενέθλια υποτίθεται θα πρέπει να δει και να ακούσει.

Σ’ ένα στενό σοκάκι στον προσφυγικό καταυλισμό Yibna στη Ράφα –η τελευταία στάση στην ιστορία του εκτοπισμού μας– μια απ’ τις γειτόνισσές μας δουλεύει όλη μέρα φτιάχνοντας ψωμί για τους εκτοπισμένους. Όσοι από εμάς στο στρατόπεδο δεν έχουμε πρόσβαση σε φούρνους, της φέρνουμε αλεύρι για να κάνει ψωμί για μας, και παίρνει απλά ένα μικρό, σχεδόν συμβολικό τίμημα για την δουλειά της. Ακριβώς δίπλα της, υπάρχει ένας μεγάλος κρατήρας που αποτελεί παρακαταθήκη της καταστροφής που έχει ήδη προκληθεί στη γειτονιά. Γύρω μας, τα σπίτια που έχουν μείνει όρθια έχουν ερημώσει και τα αποκαΐδια εγκαταλελειμμένων αυτοκινήτων πλαισιώνουν την πλευρά του κοντινού δρόμου. Τα παράθυρα όλων των σπιτιών γύρω μας έχουν θρυμματιστεί, οι πόρτες των σπιτιών βγαλμένες απ’ τους μεντεσέδες τους. Οι άνθρωποι πιο κάτω στο δρόμο προσπαθούν να αγοράσουν και να πουλήσουν τα πάντα και οτιδήποτε.

Qais, τα είδες όλα αυτά. Είναι πράγματα που εύχομαι να μην είχες δει ποτέ, ειδικά όχι τον πρώτο χρόνο της ζωής σου.

Στο σπίτι μας στην πόλη της Γάζα, τα πουλιά θα ήταν στο παράθυρο δίπλα στην κούνια σου. Υπήρχε ένας τοίχος όπου κρεμάσαμε όλες τις φωτογραφίες σου και άφησα ένα ειδικό σημείο στο κέντρο όπου ήθελα να κρεμάσω μια φωτογραφία απ’ το πρώτο πάρτι γενεθλίων σου. Ήθελα να μπορώ να κάνω μια βόλτα στους δρόμους της πόλης της Γάζα και να επισκεφθώ τα καλύτερα καταστήματα παιχνιδιών για να σου αγοράσω τα καλύτερα, πιο ακριβά, πιο ωφέλιμα παιχνίδια –ίσως κάτι που θα μπορούσε να σου διδάξει μια νέα δεξιότητα, διαφορετική από τις αντιδράσεις στις εμπειρίες που έχεις πάρει ως εκτοπισμένος πρόσφυγας, μιμούμενος το πώς οι μεγάλοι γύρω σου ανάβουν φωτιά πιάνοντας ένα κομμάτι πλαστικό και αρχίζοντας να το φυσάς.

Ποτέ όμως δεν θα μπορέσεις να ’χεις τις αναμνήσεις που ήθελα για σένα. Θάφτηκαν και αυτές κάτω απ’ τα ερείπια. Τώρα βρισκόμαστε στη Ράφα, σ’ ένα σπίτι που δεν είναι δικό μας, μη μπορώντας να βρούμε μια τούρτα, ή γλυκά ή οτιδήποτε άλλο θα ’βρισκες συνήθως σ’ ένα πάρτι γενεθλίων.

Αλλά μην ανησυχείς μικρέ. Θα σου διοργανώσω πάρτι ακόμα και στη μέση του πολέμου και θα ψάξω παντού για υλικά για να σου φτιάξω τούρτα. Το να βρεθούν αυγά θα είναι το πιο δύσκολο. Παρόλο που οι γιατροί συνέστησαν τα αγόρια της ηλικίας σου να τρώνε ένα αυγό την ημέρα, δεν έχεις φάει ούτε ένα αυγό για δυόμισι μήνες. Αλλά θα συνεχίσω να προσπαθώ, και αν αποτύχω, μην ανησυχείς. Θα επανορθώσω στα επόμενα χρόνια αν επιζήσουμε.

Κατάφερα να σου βρω λίγα μπαλόνια και μερικά μπισκότα που διανέμονται στον κόσμο ως ανθρωπιστική βοήθεια. Κάποιοι τα πουλάνε για να μπορέσουν ν’ αγοράσουν άλλα πράγματα, αλλά δεν βρίσκω κάτι άλλο ν’ αγοράσω στην αγορά της Ράφα.

Ούτε τους συγγενείς μας δεν μπορώ να καλέσω να μας επισκεφθούν. Οι τηλεπικοινωνίες έχουν διακοπεί στη Γάζα και όπως και αν έχουν τα πράγματα, δεν μπορούν να έλθουν κοντά μας καθώς ανάμεσά μας βρίσκονται πολλά ισραηλινά σημεία ελέγχου και τανκς. Μερικοί απ’ αυτούς ζουν τώρα σε καταφύγια. Άλλοι μένουν σε σκηνές σ’ αυτοσχέδιους καταυλισμούς προσφύγων και άλλοι στις αυλές των νοσοκομείων αφού ο θείος σου και η οικογένειά του παγιδεύτηκαν κάτω απ’ τα ερείπια για πέντε ώρες, μετά από ισραηλινή αεροπορική επιδρομή, προτού διασωθούν. Δεν θα μπορέσεις να παίξεις με τα νεαρά ξαδέρφια σου, που όλα σ’ αγαπούν πολύ, επειδή είσαι το μικρότερο μέλος της οικογένειάς μας, και θέλουν πάντα να παίζουν μαζί σου.

Αντί να βρω βεγγαλικά για ν’ ανάψω στην τούρτα σου, το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να κάτσω δίπλα σου κοντά στο παράθυρο και να παρακολουθούμε καθώς οι βόμβες πέφτουν από μακριά στα σπίτια των ανθρώπων, φωτίζοντας τον ουρανό κάθε τόσο.

Μικρέ μου, είναι δύσκολο να κάνουμε σκέψεις για γιορτή τέτοιες στιγμές όταν ακούμε συνέχεια για χιλιάδες παιδιά που πεθαίνουν απ’ την πείνα ή από αεροπορικές επιδρομές, καμένα, απανθρακωμένα και κομματιασμένα. Αλλά δεν φταις εσύ που συμβαίνουν όλα αυτά.

Το πρωί των γενεθλίων σου, πήγα ξανά στην αγορά, ελπίζοντας ότι θα έβρισκα ένα απλό κουτί με βρεφικό γάλα σε σκόνη, το οποίο σκέφτηκα ότι θα ήταν το καλύτερο δώρο γενεθλίων που θα μπορούσα να σου κάνω αντί για μια τούρτα ή ένα κομμάτι σοκολάτα, ή να προσκαλέσω την οικογένειά μας. Ας γιορτάσουμε λοιπόν σήμερα αυτό που έχουμε, αγάπη μου, και η ευχή μου για σένα στα γενέθλιά σου θα ’ναι το τέλος του πολέμου και η ασφαλής επιστροφή μας στο σπίτι μας.

Ξέρω ότι αν επιστρέψουμε στην πόλη της Γάζα τώρα, θα υποφέρουμε περισσότερο από ό,τι ήδη υποφέρουμε. Σου λέω τώρα ότι όταν ο κόσμος δει τη Γάζα και ανακαλύψει τι συνέβη, θα καταλάβει ότι δεν είναι πλέον ένα μέρος κατάλληλο για μια αξιοπρεπή ανθρώπινη ζωή. Η ομίχλη του πολέμου εξακολουθεί να κρύβει αυτό που συνέβη, αλλά όταν ξεκαθαρίσει την πρώτη κιόλας μέρα μετά τον πόλεμο, η πραγματικότητα της Γάζας θα είναι ένα γερό χαστούκι στο πρόσωπο της ανθρωπότητας και θα αφήσει το φλεγόμενο σημάδι της στη συνείδηση παγκόσμιας κοινότητας για πάντα.

Σήμερα, σε κουβαλούσα σ’ ένα σακίδιο, με το πρόσωπό σου μπροστά στο δικό μου, για να μπορείς να κάθεσαι αναπαυτικά στο στήθος μου και να κοιτάς τον κόσμο γύρω σου. Ρημαγμένος και έρημος όπως ήταν, είχες ακόμα το δικαίωμα να βγεις έξω για λίγο. Στο σπίτι μας στη Γάζα, θα σε πήγαινα βόλτα σ’ όλο το κτίριο της οικογένειας κάθε μέρα, σταματώντας σε κάθε όροφο για να επισκεφτείς τα ξαδέρφια σου. Στο τέλος, θα καταφέρναμε να φτάσουμε στην ταράτσα εγκαίρως για το ηλιοβασίλεμα.

Στη βόλτα μας σήμερα στη Ράφα, είχα την πρόθεση να σου βρω ένα κερί γενεθλίων, επειδή η μητέρα σου υποσχέθηκε ότι θα κατάφερνε να φτιάξει μια τούρτα από αλεύρι, σκόνη κακάο και ζάχαρη. Φτάσαμε σ’ έναν από τους πιο διάσημους κυκλικούς κόμβους της πόλης, γνωστό ως Awda Cricle, αλλά στα 100 περίπου μέτρα αφού περάσαμε τον κύκλο, δύο βλήματα χτύπησαν ένα αυτοκίνητο πίσω μας. Καπνός γέμισε παντού ενώ οι άνθρωποι άρχισαν να τρέχουν προς τα συντρίμμια για να ελέγξουν για επιζώντες και καθώς ο αέρας γέμισε σκόνη κάλυψα το πρόσωπό σου μ’ ένα μπουφάν. Άρχισα να ρωτάω αν υπήρχε άλλος τρόπος επιστροφής στον προσφυγικό καταυλισμό Yibna, αλλά οι άνθρωποι είπαν ότι οι μόνες άλλες διαδρομές ήταν πολύ μεγάλες και όχι κατευθείαν, περνώντας μέσα από τα στενά και ατελείωτα σοκάκια του προσφυγικού καταυλισμού. Έπρεπε λοιπόν να περιμένω λίγο να φύγει ο καπνός και μετά να επιστρέψω βιαστικά απ’ τον δρόμο που ήρθαμε, αποφασίζοντας να μην σε ξαναβγάλω έξω για όλη τη διάρκεια της διαμονής μας.

Στο δρόμο της επιστροφής, περάσαμε πάνω από κομμένα μέλη. Ένας νεαρός κρατούσε ένα άδειο σακί από αλεύρι και το γέμιζε με μέρη του σώματος που μάζευε. Οι άνθρωποι γύρω του έδειχναν άλλα ανθρώπινα λείψανα που είχαν σκορπιστεί στον δρόμο, καθώς όλοι είχαν την πρόθεση να δώσουν στο άτομο στο οποίο ανήκε αυτή η σάρκα κάτι που θα προσέγγιζε μια αξιοπρεπή ταφή.

Ένας ηλικιωμένος μου έκανε νόημα, λέγοντας: «Κάλυψε το πρόσωπο του παιδιού, μην τ’ αφήνεις να το δει αυτό». Μα στα γενέθλιά σου, περπατήσαμε πάνω από ποτάμια αίματος και παραμορφωμένα ανθρώπινα πτώματα. Τα αγνοήσαμε όλα αυτά γιατί θέλαμε να βρούμε ένα κερί με τον αριθμό 1, το οποίο τελικά μπορέσαμε να βρούμε σ’ ένα κατάστημα χαρτικών στη Ράφα, καθώς δεν υπάρχει πλέον ζήτηση για σχολικά βιβλία, τετράδια, μπαλόνια ή καπέλα γενεθλίων. Και η μητέρα σου μπόρεσε να φτιάξει αυτήν την τούρτα με τα υλικά που είχαμε, και μάλιστα της έβαλε από πάνω κρέμα από κονσέρβα αντί για γλάσο. Μπορέσαμε ν’ αγοράσουμε μερικά γλυκά από ένα νεαρό αγόρι στο δρόμο, που έφτιαχνε η μητέρα του στο σπίτι, και μερικά κομμάτια Za'atar manaqeesh[1] φτιαγμένα απ’ ένα τοπικό αρτοποιείο που χρησιμοποιούσε ξυλόφουρνο.

Το εγκαταλελειμμένο σπίτι που μένουμε είναι τριώροφο και τέσσερις μεγάλες οικογένειες μένουν κάτω από τη στέγη του. Τα παιδιά των οικογενειών περνούν συνέχεια για να ρωτήσουν για σένα γιατί είσαι ο μικρότερος εδώ και θέλουν να παίξουν μαζί σου. Τους προσκαλέσαμε όλους στα γενέθλιά σου, ώστε να τραγουδήσουμε για μια νέα χρονιά, και να βρουν έτσι λίγη παρηγοριά σ’ αυτές τις σύντομες στιγμές χαράς. Ήταν όλα εκστασιασμένα, φορούσαν τα καπελάκια τους των γενεθλίων, έπαιζαν και γελούσαν μαζί σου μέχρι που λαχάνιασαν. Και όταν τέλειωσε το πάρτι, δεν ήθελαν να φύγουν, και δεν ήθελαν να σε πάρει η μητέρα σου για να σε θηλάσει και για ύπνο. Προφανώς δεν είχαν βιώσει αυτού του είδους τη χαρά εδώ και πολύ καιρό.

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι θα μπορούσαν [να βιώσουν αυτού του είδους τη χαρά] ποτέ ξανά, μετά απ’ όλους τους θανάτους που τα ίδια βλέπουν, βιώνουν και οριακά διαφεύγουν κάθε μέρα.

Αλλά για μια μέρα, ανάμεσα σε όλες εκείνες τις άλλες μέρες, προσπαθήσαμε, αγνοώντας τα πάντα, να βρούμε λίγες ώρες ευτυχίας αντάξιες των γενεθλίων σου, Qais.

Σημειώσεις

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στις 29/12/2023 στον ιστότοπο: Mondoweiss με τίτλο «A letter to my son on his first birthday in Gaza».
Βρίσκεται στη διεύθυνση … https://mondoweiss.net/2023/12/a-letter-to-my-son-on-his-first-birthday-in-gaza/
Συγγραφέας του άρθρου είναι o Tareq S. Hajjaj ανταποκριτής της Mondoweiss στη Γάζα και μέλος της Ένωσης Παλαιστινίων Συγγραφέων.
Εμείς το πήραμε από το Monthly Review OnLine εδώ ..
https://mronline.org/2023/12/30/a-letter-to-my-son-on-his-first-birthday-in-gaza/
Η μετάφραση έγινε από τα αγγλικά για λογαριασμό των Αντιγειτονιών από τον Κ.Καψ.

[1] ΣτΜ. Za'atar manaqeesh :» Δημοφιλές φαγητό της Μέσης Ανατολής που αποτελείται από ζύμη με άγριο θυμάρι, μπαχαρικό σουμάκ, σουσάμι και αλάτι. Μπορεί να κοπεί σε φέτες ή να διπλωθεί και μπορεί να σερβιριστεί είτε για πρωινό είτε για μεσημεριανό γεύμα.