Τα παγόβουνα ενέχουν κινδύνους

 

Του Βασίλη Σαμαρά

Déjà vu

«Δυστυχισμένε Καναδά. Τόσο μακριά απ’ τον Θεό και τόσο κοντά στις ΗΠΑ».

Εντάξει, η φράση δεν ειπώθηκε για τον Καναδά, ούτε απόκάποιον Καναδό. Ειπώθηκε για το Μεξικό στις αρχές του 20ου αιώνα από τον τότε πρόεδρό του Πορφύριο Ντίαζ. Όχι βέβαια επειδή έτσι του ‘ρθε. Το Μεξικό είχε ήδη βιώσει και με τον πιο οδυνηρό τρόπο τις επεκτατικές διαθέσεις των ΗΠΑ. Στα μέσα του 19ου αιώνα οι ΗΠΑ επιτέθηκαν στρατιωτικά στο Μεξικό και τελικά προσάρτησαν έναν μεγάλο αριθμό Μεξικάνικων έως τότε περιοχών (Τέξας, Καλιφόρνια, Αριζόνα, Νεβάδα, Νέο Μεξικό).

Ήταν από τα πρώτα αιματοβαμμένα βήματα του τότε αναδυόμενου αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Ενός ιμπεριαλισμού που έμελλε να ισχυροποιηθεί σε μια πορεία τόσο πολύ, ώστε τις αρπακτικές του διαθέσεις να τις υποστεί όλος ο πλανήτης. Αναρίθμητα τα εγκλήματα που διέπραξε σε βάρος των λαών της γης στην πορεία του μέχρι τα σήμερα. Θα χρειαζόμασταν πολλές σελίδες για να αναφερθούμε σε αυτά.

Το σύνδρομο του αρπακτικού

Ας περάσουμε, λοιπόν, στο σημερινό μας θέμα. Αφορμή γι’ αυτό το σημείωμα υπήρξαν οι πρόσφατα εκδηλωθείσες προθέσεις του νεοεκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ, Τραμπ. Ούτε λίγο ούτε πολύ διακήρυξε το «δικαίωμα» των ΗΠΑ να προσαρτήσουν τον Καναδά, την Γροιλανδία, τη διώρυγα του Παναμά. Αν μάλιστα «χρειαστεί», να το επιχειρήσει και μέσω στρατιωτικής επέμβασης.

Υπήρξαν πολλοί που εξεπλάγησαν τόσο από την εκδήλωση αυτών των προθέσεων όσο και από τον απροκάλυπτο κυνισμό με τον οποίο εκφράστηκαν. Ο υπογράφων καθόλου. Όχι μόνο επειδή είναι δεδομένες οι αρπακτικές επιθετικές διαθέσεις του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού αλλά και επειδή είναι στα υπόψη και κάποια άλλα πράγματα. Ας τα βάλουμε όμως σε μια σειρά.

NAFTA

Στα 1992 υπογράφηκε η «Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής», γνωστή ως NAFTA, από τους προέδρους των ΗΠΑ, Καναδά, Μεξικού (Τζ. Μπους,ΜπράιανΜαλρόνεϊ και Κάρλος Σαλίνας).

Σε πρώτη ανάγνωση, θα μπορούσε να ειπωθεί πως δεν επρόκειτο παρά για μια ακόμη από τις συνήθεις εμπορικές οικονομικές συμφωνίες που συνάπτονται ανάμεσα σε διάφορες χώρες. Μια συμφωνία που μάλιστα προβλήθηκε σαν κάτι αντίστοιχο της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ). Υπήρξε, όμως, και μια δεύτερη ανάγνωση και η οποία αφορούσε τις απώτερες διαθέσεις, βλέψεις και στοχεύσεις των ΗΠΑ. Μια ανάγνωση που όσο τουλάχιστον με αφορά, την είχα από τα τότε επιχειρήσει. (Βλέπε αρθρογραφία στην «Προλεταριακή Σημαία» και συνολικότερες αναλύσεις).

Στόχοι και αναντιστοιχίες

Ας γίνω, όμως, πιο συγκεκριμένος. Βρισκόμαστε στην περίοδο της κατάρρευσης του «ανατολικού» μπλοκ, της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης και της ανάδειξης των ΗΠΑ σε μοναδική υπερδύναμη. Μια εξέλιξη που έδωσε αέρα στα πανιά των δυνάμεων που είδαν σ’ αυτήν την «ιστορική ευκαιρία» για την επίτευξη του στόχου της παγκόσμιας κυριαρχίας των ΗΠΑ. Μόνο που υπήρχαν κάποια ζητήματα.

Πέρα από την αντίθεση δυνάμεων, όπως Ρωσία, Κίνα κ.ά., μια τέτοια στόχευση δημιουργούσε αντιθέσεις και με τους συμμάχους των ΗΠΑ ευρωπαίους ιμπεριαλιστές. Έθετε υπό αίρεση τη στρατηγική συμμαχία με βάση την οποία ΗΠΑ-Δύση είχαν κερδίσει τον «ψυχρό πόλεμο». Με βάση αυτά τα δεδομένα σε ορισμένα τουλάχιστον επιτελεία των ΗΠΑ κατανοούνταν εκείνο που έμελλε να καταδειχτεί με τον πιο σαφή τρόπο μερικά χρόνια αργότερα.

Η αναντιστοιχία στόχου και μέσων που διέθεταν από μόνες τους οι ΗΠΑ για την επίτευξή του. Ένα δεδομένο που επέδρασε καθοριστικά στην μετέπειτα πορεία των πραγμάτων και όσον αφορά τις επιλογές των ΗΠΑ και ειδικότερα στο ζήτημα των συμμαχιών.

Εκείνο, ωστόσο, που ειδικότερα θα ήθελα να σταθώ είναι οι βαθύτερες στοχεύσεις που συνδέονταν με το εγχείρημα της NAFTA.

Αναζητώντας στρατηγικό βάθος

Ας σταθώ λίγο περισσότερο σ’ αυτό. Όπως από τα τότε είχα επισημάνει, για τους επιτελείς των ΗΠΑ η NAFTA δεν ήταν μια απλώς εμπορική οικονομική συμφωνία. Αποτελούσε το πρώτο βήμα μιας ευρύτερης στόχευσης. Μιας στόχευσης που ήθελε να διασφαλίσει για τις ΗΠΑ ένα μεγαλύτερο οικονομικό αλλά και γεωγραφικό, πληθυσμιακό και συνολικά στρατηγικό «βάθος». Τέτοιο που να μπορεί να στηρίζει τις βλέψεις των ΗΠΑ για παγκόσμια κυριαρχία.

Εκείνο, συνεπώς, που μπορούμε να δούμε σ’ αυτό είναι πως οι απόψεις του Τραμπ δεν είναι κάποιες φαεινές και εκδηλώσεις ενός ανεξέλεγκτου τύπου. Απηχούν δεδομένες υπαρκτές βλέψεις του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού.

Αναπροσανατολισμοί

Είναι γεγονός ότι με βάση τις εξελίξεις, και ειδικότερα με την άνοδο της ομάδας Τσένι-Μπους του νεότερου, το εγχείρημα της NAFTA υποβαθμίστηκε. Η τάση που επικράτησε ήταν η άμεση προώθηση του στόχου της παγκόσμιας κυριαρχίας. Εκστρατεία στο Αφγανιστάν, επιδρομή στο Ιράκ κ.λπ. Τα αποτελέσματα γνωστά. Η ανάδειξη της αναντιστοιχίας στην οποία προαναφέρθηκα οδήγησε στην άνοδο Ομπάμα, τις προσπάθειες επαναπροσέγγισης με τους συμμάχους των ΗΠΑ κ.λπ. Θα παρακάμψω για λόγουςοικονομίας του κειμένου τα όσα επακολούθησαν. Θα περάσω απ’ ευθείας στις σημερινές εξελίξεις.

Το διακύβευμα έχει ήδη τεθεί

Το μέγιστο των ζητημάτων που έχουν τεθεί είναι αυτό που συνδέεται με την αναμέτρηση που εξελίσσεται στο έδαφος της Ουκρανίας. Μιας αναμέτρησης που, όπως επανειλημμένα έχω αναφερθεί, έχει αναδείξει το μεγάλο διακύβευμα. Το αν ΗΠΑ, Δύση θα συνεχίσουν να έχουν την δεσπόζουσα θέση και ρόλο στο διεθνές ταμπλό ή θα περάσουμε σε μια νέα διάταξη και ιεραρχία δυνάμεων. Από κοντά και οι δραματικές εξελίξεις στην Μ. Ανατολή που αναδείχνουν τις ευρύτερες διαστάσεις της αναμέτρησης που εξελίσσεται. Με αυτά βρίσκεται αντιμέτωπος ο νεοεκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ. Και όπως έχω ήδη αναφέρει σε πρόσφατο άρθρο μου, ό,τι κι αν λέει, ό,τι κι αν σκέφτεται, ό,τι κι αν σχεδιάζει ο Τραμπ ένα πράγμα δεν μπορεί να κάνει. Να προσπεράσει το ζήτημα που έχει τεθεί, να αγνοήσει το διακύβευμα που έχει αναδειχτεί.

Διακηρύξεις και ερωτήματα

Ο Τραμπ αντιλαμβάνεται πολύ καλά ότι δεν είναι καθόλου εύκολο να βρει απαντήσεις ούτε στο Μεσανατολικό ούτε πολύ περισσότερο στο ζήτημα της σύγκρουσης με τη Ρωσία. Όσον αφορά τις πιθανές εξελίξεις, αναφέρθηκα ως έναν βαθμό στο προαναφερόμενο άρθρο, με αναγκαία μια υπογράμμιση. Με βάση τη συνθετότητα και κρισιμότητα των ζητημάτων που έχουν τεθεί, κάθε εκτίμηση μπορεί να ανατραπεί από τις εξελίξεις.

Ας περιοριστώ για την ώρα στο κυρίως θέμα αυτού του άρθρου. Στις διακηρύξεις Τραμπ περί ενσωμάτωσης του Καναδά, της Γροιλανδίας και της διώρυγας του Παναμά στις ΗΠΑ. Το ότι αυτές απηχούν βαθύτερες σκέψεις, διαθέσεις και στοχεύσεις του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού είναι το ένα δεδομένο.

Το άλλο αφορά το κατά πόσο αποτελούν ζητήματα που σκοπεύει να τα θέσει άμεσα στην ημερήσια διάταξη ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός.

Το τρίτο, το κατά πόσο μπορούν να επιτευχθούν αυτές οι στοχεύσεις.

Αντιδράσεις

Το γεγονός είναι ότι οι δηλώσεις Τραμπ έχουν προκαλέσει ήδη τις αντιδράσεις όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Δανίας, της Γροιλανδίας, του Παναμά. Με απλά λόγια η προώθηση των στόχων που θέτει ο Τραμπ τον φέρνει απέναντι στους έως τώρα συμμάχους των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, δεν θεωρώ ότι ο στενότερος σύμμαχος των ΗΠΑ (Αγγλία) θα αποδεχόταν με ευχαρίστηση την προσάρτηση από τις ΗΠΑ ενός μέλους της Βρετανικής Κοινοπολιτείας (Καναδάς). Και βεβαίως δεν αναμένεται διαφορετική αντιμετώπιση από την μεριά της Ρωσίας, της Κίνας αλλά και πολλών άλλων χωρών.

Σπέρνοντας ανέμους

Σε τελευταία ανάλυση, πόσο απλό είναι να παρακάμψουν οι ΗΠΑ τις αντιδράσεις όλων αυτών των δυνάμεων; Να ξαναστείλουν τον στρατό τους στον Παναμά όπως το 1989; Να αποβιβάσουν στρατιωτικές δυνάμεις στην Γροιλανδία. Ποιους δρόμους ανοίγουν;

Και αν δηλαδή (υπόθεση εργασίας) αποφασίσουν και οι Ρώσοι να στείλουν τις δικές τους δυνάμεις στην Γροιλανδία, ποια «δικαιώματα» θα επικαλεστούν για να τους εμποδίσουν; Ποια απάντηση θα μπορούσαν να δώσουν στην Κίνα αν αποφάσιζε να «λύσει» στρατιωτικά την «εκκρεμότητα» της Ταϊβάν; Βεβαίως, όταν αναφερόμαστε σε ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, έχουμε επίγνωση ότι ελάχιστη σημασία έχουν τα προσχήματα, το «διεθνές δίκαιο» και άλλα τέτοια ηχηρά. Εκείνο που μετράει είναι τα πραγματικά δεδομένα και οι πραγματικοί συσχετισμοί. Εκεί βρίσκεται πάντα ο κόμπος.

«Υποθήκες»

Πρόκειται συνεπώς, για διακηρύξεις του αέρος; Είναι και τέτοιες, αλλά όχι ακριβώς.

Όπως ήδη ανάφερα, απηχούν βαθύτερες διαθέσεις του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Το ζήτημα βρίσκεται στο αν οι επιτελείς των ΗΠΑ αυτές τις προθέσεις διατίθενται να τις θέσουν στην ημερήσια διάταξη και προς άμεση υλοποίησή τους. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται πιθανό για το άμεσα προσεχές διάστημα με εξαίρεση ίσως κάποιου είδους παρέμβαση στη Διώρυγα που και αυτή δεν θα ‘ναι τόσο «απλή» σήμερα όπως το 1989.

Τότε προς τι όλα αυτά; Το προφανές βρίσκεται στο ότι με αυτές τις δηλώσεις ο Τραμπ βάζει υποθήκες. Προετοιμάζει το έδαφος για πιθανές μελλοντικές κινήσεις των ΗΠΑ. Το δεύτερο και σε σχετική σύνδεση με το προηγούμενο, βρίσκεται στο ότι «ρίχνει στο τραπέζι» ζητήματα. Αντιλαμβάνεται ότι στα πλαίσια της μεγάλης αναμέτρησης που εξελίσσεται θα ανοίξουν και κύκλοι διαπραγματεύσεων όλων με όλους. Κραδαίνοντας συνεπώς και τέτοιου χαρακτήρα διεκδικήσεις ευελπιστεί ότι θα ισχυροποιήσει τις ήδη υπαρκτές διαπραγματευτικές δυνατότητες των ΗΠΑ απέναντι σε εχθρούς και «φίλους».

Η μπάλα στις κερκίδες

Απ’ εκεί και πέρα, εκεί -που ίσως και κυρίως- απευθύνεται ο Τραμπ είναι «προς τα μέσα». Να δημιουργήσει από τα πριν κλίμα και όρους αντιμετώπισης της εσωτερικής αμφισβήτησης. Ο Τραμπ είναι ένας αδίστακτος και ταυτόχρονα ικανός δημαγωγός.

Γνωρίζει πολύ καλά ότι είναι από πολύ δύσκολο έως αδύνατο να πετύχει μια αποφασιστική νίκη είτε στο μέτωπο της Μ. Ανατολής είτε πολύ περισσότερο στο μέτωπο της Ουκρανίας. Γνωρίζει επίσης ότι τα οικονομικά του μέτρα δεν πρόκειται να δώσουν τα αποτελέσματα που ευαγγελίζεται.

Γνωρίζει ακόμη ότι το όραμα της «μεγάλης και πανίσχυρης Αμερικής» που ανέξοδα πλασάρισε προεκλογικά δεν είναι μια οικοδομική εργολαβία σαν αυτές στις οποίες διαπρέπει. Έχει επίγνωση ότι τα προβλήματα τωνΗΠΑ, οικονομικά, στρατηγικά, θα συνεχίζουν να υπάρχουν και επί της δικής του προεδρίας. Αντιλαμβάνεται, συνεπώς, ότι είναι ζήτημα χρόνου ο αέρας που έδωσε στα πανιά του ο εκλογικός του θρίαμβος να αρχίσει να κοπάζει. Ότι θα αρχίσουν να ενισχύονται οι τάσεις αμφισβήτησής του. Απέναντι, λοιπόν, σ’ αυτές τις όχι και τόσο ευοίωνες προοπτικές πλασάρει μεγαλεπήβολους στόχους και οράματα. Μόνο που η προεκλογικήπερίοδος έχει τελειώσει. Είναι πλέον πρόεδρος. Και αυτό είναι διαφορετικό.

Τα άμεσα και κρίσιμα

Ας έρθω, όμως, στο κρίσιμο και ουσιώδες. Όλα αυτά στα οποία αναφέρθηκα προηγούμενα έχουν τη σημασία τους. Εκείνο όμως που δεσπόζει, εκείνο που έχει την πιο αποφασιστική επίδραση στις εξελίξεις είναι η μεγάλη αναμέτρηση που διεξάγεται στους καιρούς μας. Αυτή που εξελίσσεται πρώτα και κύρια στο μέτωπο της Ουκρανίας και «συνοδεύεται» από τις εξελίξεις στην Μ. Ανατολή αλλά και σε σειρά άλλων μετώπων.

Ένα ζήτημα στο οποίο έχω αναφερθεί επανειλημμένα και αναλυτικά. Εδώ θα σταθώ κυρίως σε ένα ζήτημα που με κάποιον τρόπο συνδέεται με τα προηγούμενα. Όπως είναι γνωστό, ήδη στη διάρκεια της πρώτης του προεδρίας ο Τραμπ πίεζε τους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ να αυξήσουν τη συνεισφορά τους στο 2% των προϋπολογισμών τους. Πρόσφατα αύξησε αυτό το ποσοστό στο 3% και τελευταία πιέζει για αύξηση στο 5%.

Οι τάσεις που ενισχύονται

Για το τι σημαίνουν όλα αυτά δεν έχω παρά να υπενθυμίσω αυτά που επεσήμανα σε προηγούμενες παρεμβάσεις μου. Σε πρώτο πλάνο, η πίεση που θέλει να ασκήσει ο Τραμπ στους Ευρωπαίους -κυρίως- εταίρους του να αναλάβουν μεγαλύτερο βάρος στον πόλεμο που διεξάγεται στο έδαφος της Ουκρανίας. Υπάρχει όμως και μια ευρύτερη διάσταση.

Εκείνη που επεσήμανα από την αρχή ακόμα της κρίσης. Το ότι στα πλαίσια αυτής της αναμέτρησης ενισχύονται στο έπακρο οι τάσεις στρατιωτικοποίησης της βιομηχανίας, της οικονομίας και συνολικά των κοινωνιών όλων των άμεσα εμπλεκόμενων (και όχι μόνο). Στη βάση λοιπόν, αυτών των δεδομένων ο «ειρηνοποιός» Τραμπ έρχεται να δώσει ακόμη μεγαλύτερη ώθηση σε αυτές τις τάσεις και με στόχο την γιγάντωση της στρατιωτικής ισχύος του ΝΑΤΟ. Απέναντι σε όλα αυτά το μόνο που θα ‘χα να πω είναι να επαναλάβω την άποψη που εξ’ αρχής είχα διατυπώσει και σαν τίτλο της σχετικής μπροσούρας.

Ο πόλεμος δεν ξεκίνησε χτες, δεν θα τελειώσει αύριο !