Τους ανήκουν οι τράπεζες, η βιομηχανία όπλων, τα επώνυμα προϊόντα, τα μέσα ενημέρωσης και οι γίγαντες της τεχνολογίας*

του Pål Steigan* 

25 Ιουλίου 2019

 

Πολλοί φαντάζονται ότι οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις είναι ξεχωριστές και αυτούσιες οικονομικές οντότητες που ανταγωνίζονται μεταξύ τους στο πλαίσιο της αγοράς. Έτσι είχαν τα πράγματα πριν από 150 χρόνια.

Ήδη από το 1900, άρχισαν να εμφανίζονται μονοπωλιακοί καπιταλιστικοί όμιλοι που έλεγχαν χιλιάδες επιχειρήσεις και που στην πραγματικότητα μοίραζαν τον κόσμο μεταξύ τους. Σήμερα, η συγκέντρωση της εξουσίας βρίσκεται σε ακόμη πιο προχωρημένο στάδιο. Στην πραγματικότητα, οι ίδιες επιχειρήσεις είναι αυτές που κατέχουν και ελέγχουν τους ακόλουθους τομείς:

⦁ Τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα

⦁ Μεγάλη βιομηχανία, συμπεριλαμβανομένης της φαρμακευτικής βιομηχανίας και της βιομηχανίας οπλικών συστημάτων

⦁ Επιχειρήσεις με επώνυμα προϊόντα

⦁ ΜΜΕ

⦁ Εταιρείες ΤΠΕ (Τεχνολογίας Πληροφοριών και Επικοινωνίας)¹

Αυτό δεν είναι υπόθεση ή τολμηρή εικασία. Υπάρχουν στοιχεία που εύκολα μπορούν να τεκμηριωθούν με την χρήση πηγών ελεύθερης πρόσβασης. Και δεν είναι μόνο το γεγονός ότι τρεις όμιλοι είναι οι μεγαλύτεροι ιδιοκτήτες σε όλους αυτούς τους στρατηγικούς τομείς - οι τρεις αυτοί όμιλοι κατέχουν και μεγάλες συμμετοχές (συμφέροντα ιδιοκτησίας) (eierinteresser) ο ένας στον άλλο και αντίστροφα.

Η ραγδαία εμφάνιση του Ιμπεριαλισμού

Γύρω στο 1900, ο ελεύθερος ανταγωνισμός είχε αντικατασταθεί από ένα σύστημα καρτέλ² και τραστ³  όπου οι επιχειρήσεις ένωναν τις δυνάμεις τους για να ελέγχουν ολόκληρους βιομηχανικούς κλάδους τόσο κάθετα («από το ορυχείο στο κατάστημα») όσο και οριζόντια (τις κυριότερες επιχειρήσεις σε ένα κλάδο). Αυτό καταδείχθηκε από συγγραφείς όπως ο J. A. Hobson το 1902 στο βιβλίο «Imperialism»⁴, ο Rudolf Hilferding το 1910 στο βιβλίο «Finance Capital: A Study of the Latest Phase of Capitalist Development»⁵ και ιδιαίτερα μάλιστα ο Βλαντιμίρ Λένιν στο βιβλίο που άφησε εποχή «Ιμπεριαλισμός - το ανώτερο στάδιο του καπιταλισμού»⁶ το 1917.

Μετά από δύο παγκόσμιους πολέμους και μερικές σημαντικές οικονομικές κρίσεις, ο καπιταλισμός χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη συγκέντρωση και υψηλότερο επίπεδο διασύνδεσης και αλληλεξάρτησης (sammenfiltret) από ό,τι πριν από 120 χρόνια. Αυτό συμβαδίζει με την κατανόηση της ουσίας του καπιταλισμού, που περιέγραψε ο Καρλ Μαρξ. Ο Μαρξ αντιλήφθηκε ότι η λογική συνέπεια του ανταγωνισμού πρέπει να είναι το μονοπώλιο. Και όντως έχουμε μονοπώλιο στα στεροειδή αναβολικά. Ας δούμε τα γεγονότα.

Η συγκέντρωση του τραπεζικού συστήματος.

Κατά τη δεκαετία του 1990, οι ΗΠΑ είχαν 35 μεγάλες τράπεζες. Λόγω της κρίσης το 2001 και, ιδιαίτερα μάλιστα της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008, ο αριθμός τους μειώθηκε σε τέσσερις.

Από τις δεκαπέντε μεγαλύτερες τράπεζες των ΗΠΑ, μόνο πέντε επιβίωσαν ως ανεξάρτητες τράπεζες, το 2008,  (Citigroup, Bank of America, JP Morgan Chase, Wells Fargo και PNC Financial). Από τις δέκα χρηματοπιστωτικές τράπεζες, μόνο δύο επιβίωσαν ως ανεξάρτητες τράπεζες (Goldman Sachs και Morgan Stanley), και τέθηκαν και οι δύο υπό την προστασία της κυβέρνησης.

Το Bloomberg⁷ ανέφερε ότι οι μεγαλύτερες τράπεζες της Wall Street έλαβαν μυστικά δάνεια ύψους 1200 δισ. δολαρίων από την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ.

Ο μεγαλύτερος δανειολήπτης σ’ αυτή τη μυστική επιχείρηση ήταν η Morgan Stanley, η οποία έλαβε έως και 107,3 δισ. δολάρια. Η Citigroup έλαβε 99,5 δισ. και η Bank of America 91,4 δισ. .

Οι χρηματοπιστωτικές τράπεζες δημιούργησαν την κρίση με τη μορφή που πήρε και ήταν και οι μεγαλύτεροι κερδισμένοι αυτής της κρίσης.

Η κρίση οδήγησε επίσης σε τεράστια συγκέντρωση του χρηματοοικονομικού κεφαλαίου σε κάποιες λίγες μεγαλοτράπεζες. Αυτό το διάγραμμα από την Federal Reserve δείχνει πώς 37 τράπεζες, από τη δεκαετία του 1990, έχουν γίνει τέσσερις:

Οι τέσσερις μεγαλύτερες τράπεζες που απόμειναν είναι η Citigroup, η JPMorgan Chase, η Bank of America και η Wells Fargo. Επιπλέον προστίθενται, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα Berkeley Hathaway, Goldman Sachs και Morgan Stanley. Οι επιχειρήσεις αυτές ελέγχουν τον χρηματοπιστωτικό κόσμο των ΗΠΑ και μεγάλα τμήματα της διεθνούς οικονομικής κοινότητας. Η εξουσία ελέγχου επ’ αυτών βρίσκεται σε λίγα χέρια. Και χρησιμοποιούν αυτήν την εξουσία για να γίνουν ακόμη πιο πλούσια.

Ακόμα πιο ενδιαφέρον γίνεται όταν αρχίζουμε να εξετάζουμε τα δικαιώματα ιδιοκτησίας (κυριότητας) που έχουν ορισμένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα επ’ αυτών των μεγάλων δυνάμεων. Χρησιμοποιήσαμε χρηματιστηριακές πληροφορίες σχετικά με την ιδιοκτησιακό καθεστώς για τις εισηγμένες στο χρηματιστήριο επιχειρήσεις των ΗΠΑ. Με βάση αυτό που προκύπτει, βλέπουμε ότι αυτές οι τράπεζες εν μέρει κατέχουν η μία μετοχές της άλλης και εν μέρει έχουν μερικούς ενδιαφέροντες κοινούς παρονομαστές. Όπως μπορείτε να δείτε, υπάρχουν τέσσερις εταιρείες που ξεχωρίζουν:

Επτά χρηματοοικονομικοί γίγαντες αποτελούν μέρος ενός υπερδικτύου χρηματοπιστωτικών οργανισμών.

Τέσσερις εταιρείες εμφανίζονται ως κύριοι μέτοχοι σε όλες αυτές τις επιχειρήσεις. Οι State Street Group8, Vanguard Group9, FMR (Fidelity Management and Research)10 και BlackRock11. Η συμμετοχή τους μπορεί να φαίνεται μικρή (συνήθως 1-4%, μερικές φορές λίγο περισσότερο), ωστόσο, όταν αυτές οι εταιρείες είναι από τις μεγαλύτερες, κάτι τέτοιο αποτελεί σημαντική θέση ισχύος ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτή η θέση ενισχύεται από σταυροειδείς συμμετοχές12 (krysseierskap). Εκτός αυτού κατέχουν επίσης η μία μετοχές της άλλης. Vanguard, FMR και BlackRock είναι κύριοι μέτοχοι13 της State Street.

Πριν από την εμφάνιση του μονοπωλιακού καπιταλισμού, οι τράπεζες ήταν ιδρύματα που εξυπηρετούσαν το βιομηχανικό κεφάλαιο. Πριν από 120 περίπου χρόνια όμως αυτή η σχέση ισχύος μεταβλήθηκε. Το χρηματοοικονομικό κεφάλαιο πήρε τον έλεγχο.

Σήμερα, αυτό εξακολουθεί να συμβαίνει, ο βαθμός όμως συγκέντρωσης του χρηματοοικονομικού κεφαλαίου αυξήθηκε έτσι ώστε αυτό να εμφανίζεται ως καρτέλ ή ως μεγαλοεπιχείρηση.

Στο επόμενο άρθρο θα εξετάσουμε προσεκτικά τη μεγάλη βιομηχανία και ιδιαίτερα τη βιομηχανία όπλων και τη φαρμακευτική βιομηχανία. (Τέλος του 1ου μέρους).

Σημειώσεις 1ου άρθρου

*          Το άρθρο με τίτλο "De eier bankene, våpenindustrien, merkevarene, mediene og teknogigantene"  δημοσιεύθηκε στις 25-07-2019 στην ιστοσελίδα  https://steigan.no/2019/07/de-eier-bankene-vapenindustrien-merkevarene-mediene-og-teknogigantene/

1.         Σ.τ.Μ. : Η βιομηχανία που σχετίζεται με τη μελέτη, σχεδίαση, ανάπτυξη, υλοποίηση, συντήρηση και διαχείριση υπολογιστικών πληροφοριακών συστημάτων, προϊόντων πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών. Στις ΤΠΕ συγκαταλέγεται και η βιομηχανία ανάπτυξης λογισμικού.

2.         Σ.τ.Μ. : Καρτέλ ονομάζεται η ρητή σύμπραξη (συμφωνία) μεγάλων κυρίως επιχειρήσεων εταιρικής μορφής δραστηριοποιούμενων στον ίδιο κλάδο, δηλαδή ανταγωνιστικών, με σκοπό την αποφυγή του μεταξύ τους ανταγωνισμού δια κοινής διαμόρφωσης ενιαίας τιμής των προσφερόμενων υπηρεσιών ή των προϊόντων τους, ή και με πολύ ελάχιστες μεταξύ τους διαφορές τιμών. Οι επιχειρήσεις διατηρούν την οικονομική, διοικητική και νομική τους αυτοτέλεια και ανεξαρτησία.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%AD%CE%BB

https://www.euretirio.com/cartel/)

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CE%BA%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%AD%CE%BB&dq=

3.         Σ.τ.Μ. : Τραστ (στα ελληνικά εμπίστευμα) είναι ένας ιδιαίτερος τύπος οικονομικής ένωσης επιχειρήσεων. Τα τραστ προέρχονται από συγχώνευση υφισταμένων ήδη επιχειρήσεων που τελούν είτε υπό οριζόντια, είτε υπό κάθετη διάταξη μεταξύ τους, είτε ακόμη και με συμπληρωματική. Κύριο χαρακτηριστικό του τραστ είναι ότι οι συγχωνευόμενες επιχειρήσεις χάνουν την αυτοτέλειά (νομική ύπαρξή) τους, καθώς και την αυτόνομη διοίκησή τους. Έτσι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις αυτών μεταφέρονται στη προκύπτουσα νέα επιχείρηση τη λεγόμενη τραστ. Απώτερος στόχος των συγχωνευόμενων είναι πάντα η απόκτηση προνομιακής θέσης στην αγορά και στον διεθνή ανταγωνισμό (διάβαζε εξουδετέρωση του μεταξύ τους ανταγωνισμού και τη δημιουργία μονοπωλίου).

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%B1%CF%83%CF%84

4.         Σ.τ.Μ. : Στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΨΜ το 2013 με τίτλο "Ιμπεριαλισμός : Μια μελέτη", σε μετάφραση Θωμάς Νουτσόπουλος.

Επίσης στο διαδίκτυο https://en.wikipedia.org/wiki/Imperialism_(Hobson)

5.         Σ.τ.Μ. : Στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γκοβόστη με τίτλο "Το χρηματιστικό κεφάλαιο" / Ρ. Χίλφερντιγκ · σε μετάφραση Κ. Σκλάβος.

Επίσης στο διαδίκτυο …

https://www.marxists.org/archive/hilferding/1910/finkap/index.htm

6.         Σ.τ.Μ. : Στα ελληνικά κυκλοφόρησε από πολλές εκδόσεις π.χ. Σύγχρονη Εποχή το 2001 με τίτλο "Ο ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού : Εκλαϊκευτική μελέτη".

Επίσης στο διαδίκτυο … 

http://www.zontanos.gr/%CE%9B%CE%AD%CE%BD%CE%B9%CE%BD%20%CE%9F%20%CE%99%CE%BC%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82%20%CE%B1%CE%BD%CF%8E%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%BF%20%CF%83%CF%84%CE%AC%CE%B4%CE%B9%CE%BF%20%CF%84%CE%BF%CF%85%20%CE%9A%CE%B1%CF%80%CE%B9%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D.pdf

https://praxisreview.gr/%CE%BF-%CE%B9%CE%BC%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CE%B1%CE%BD%CF%8E%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%BF-%CF%83%CF%84%CE%AC%CE%B4%CE%B9%CE%BF-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%B188/

7.         https://www.bloomberg.com/news/2011-08-21/wall-street-aristocracy-got-1-2-trillion-in-fed-s-secret-loans.html

8.         https://en.wikipedia.org/wiki/State_Street_Corporation

9.         https://en.wikipedia.org/wiki/The_Vanguard_Group

10.       https://en.wikipedia.org/wiki/Fidelity_Management_and_Research

11.       https://en.wikipedia.org/wiki/BlackRock

12.       Σ.τ.Μ. : Σταυροειδής μετοχική σύνθεση των επιχειρήσεων π.χ. ως αποτέλεσμα εξαγοράς ή συγχώνευσης. Συμμετοχή των εταιρειών στην ιδιοκτησία άλλων εταιρειών.

13.       http://investors.morningstar.com/ownership/shareholders-major.html?t=STT&region=USA&culture=en-US

*Ο συγγραφέας Pål Steigan είναι νορβηγός αριστερός πολιτικός και αρχισυντάκτης της ιστοσελίδας www.steigan.no. Υπήρξε για πολλά χρόνια συντάκτης εκδόσεων και αυτοαπασχολούμενος στον πολιτισμό και την τεχνολογία των πληροφοριών. Είναι συγγραφέας και ακτιβιστής αλλά περισσότερο γνωστός ως ηγέτης του νορβηγικού AKP(m-l) [Arbeidernes Kommunistparti (marxist-leninistene), Κομμουνιστικό Κόμμα Εργατών (Μαρξιστές-Λενινιστές)] από το 1975 έως το 1984.

Μέσα από τα άρθρα που θα δημοσιευθούν ως μέρος μια ενότητας ο συγγραφέας εξετάζει ποιος έχει τον έλεγχο σε ορισμένους από τους σημαντικότερους στρατηγικούς τομείς του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Η σειρά άρθρων δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα www.steigan.no από 25 έως 30 Ιούλη 2019.

Τα άρθρα που περιέχονται στην ενότητα έχουν τίτλους:

1. "Τους ανήκουν οι τράπεζες, η βιομηχανία όπλων, τα επώνυμα προϊόντα, τα μέσα ενημέρωσης και οι γίγαντες της τεχνολογίας."

2. "Το στρατιωτικοβιομηχανικό φαρμακευτικό σύμπλεγμα."

3. "Επώνυμα προϊόντα, ποικιλία και διαφοροποίηση ή μήπως όχι;"

4. "Οι ολιγάρχες των μέσων μαζικής ενημέρωσης"

5. "Σε ποιον ανήκουν οι γίγαντες της πληροφορικής;"

6. "Οι κυρίαρχοι της αυτοκρατορίας"

(επίλογος- συμπεράσματα)

Η μετάφραση έγινε από τη νορβηγική γλώσσα από το συνεργάτη των Αντιγειτονιών, Κ.Καψ. Η αναδημοσίευση των κειμένων δεν σημαίνει απαραίτητα συμφωνία με όλες τις απόψεις που διατυπώνονται.