Η ανατροπή του νόμου 815. 40 χρόνια από την κορύφωση του φοιτητικού κινήματος

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φ.860, στις 14/12/2019

«Η κυβέρνηση υποχωρεί όταν το μαζικό κίνημα έχει τη δύναμη να την αναγκάζει. Όταν δηλαδή ο αγώνας τραβιέται μέχρι την έσχατη συνέπειά του. Αναγκαία προϋπόθεση για οποιαδήποτε νικηφόρα μάχη τέτοιας έκτασης (όπως με τον 815) είναι η απόκρουση του ρεφορμισμού και η κυριαρχία μιας αγωνιστικής εναλλακτικής λύσης. Και αυτό που συνέβη στα Πανεπιστήμια θα διαδοθεί και θα επιδράσει και στα υπόλοιπα τμήματα του λαϊκού κινήματος». Σάλπισμα 17/1/1980

Τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης σφραγίστηκαν από μεγάλους εργατικούς και φοιτητικούς αγώνες. Σκληρές και πολυήμερες απεργίες σε δεκάδες εργοστάσια, μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’70, στέφθηκαν σε πολλές περιπτώσεις με επιτυχία, αποκρυσταλλώνοντας σημαντικές κατακτήσεις για την εργατική τάξη της χώρας.

Στο φοιτητικό χώρο η δεκαετία έκλεισε με μια σημαντική νίκη ενάντια στην κυβέρνηση της Δεξιάς, την κατάργηση του νόμου 815 για τα Πανεπιστήμια. Το πιο σπουδαίο όμως είναι ότι αυτή η νίκη επιτεύχθηκε όχι μόνο κόντρα στην κρατική τρομοκρατία και την καταστολή, αλλά και ενάντια στην πλειοψηφία του ΚΣ της ΕΦΕΕ ακόμα και ενάντια στην πανίσχυρη Πανσπουδαστική (ΠΣΚ) τη φοιτητική παράταξη του ΚΚΕ που μέχρι και σπάσιμο των καταλήψεων επιχείρησε με τα διαβόητα ΚΝΑΤ.

Τα προεόρτια

Μετά την πτώση της Χούντας διοργανώνονται στα Πανεπιστήμια ελεύθερες εκλογές, αναδεικνύονται νέα ΔΣ των Φοιτητικών Συλλόγων και συγκροτείται η ΕΦΕΕ. Το καλοκαίρι του 1975 η κυβέρνηση Καραμανλή προσπαθεί να περάσει νόμο με τον οποίο το κράτος και η δικαστική εξουσία θα ελέγχουν τους Φοιτητικούς Συλλόγους και θα επεμβαίνουν στη λειτουργία τους. Επίσης μειώνει τις εξεταστικές περιόδους. Η αντίδραση όμως του φοιτητικού κινήματος θα είναι άμεση και αναγκάζει την κυβέρνηση σε αναδίπλωση.

Ο νόμος 815

Το Νοέμβρη του 1977 η Νέα Δημοκρατία κερδίζει και πάλι τις εκλογές και -κατά την προσφιλή τακτική πολλών κυβερνήσεων, παλιότερων και μελλοντικών να περνάνε μέσα στο κατακαλόκαιρο νομοσχέδια που αφορούν την Εκπαίδευση- στις 22 Αυγούστου του 1978, ο τότε Υπουργός Παιδείας Ι. Βαρβιτσιώτης καταθέτει στη Βουλή νομοσχέδιο (που θα γίνει ο νόμος 815) για τα Πανεπιστήμια. Ο νέος νόμος προβλέπει περιορισμό των εξεταστικών περιόδων από 3 σε 2, κατάργηση της μεταφοράς μαθημάτων και επιβολή ανώτατου ορίου σπουδών. Το επιχείρημα των «αιώνιων φοιτητών» που χρησιμοποιείται στις μέρες μας για να μειωθεί ο αριθμός των φοιτητών είναι τόσο …νέο! Φυσικά δεν έλειψαν τα περί «τάξης στα Πανεπιστήμια», τα περί «εκσυγχρονισμού» κ.λπ. Επίσης υπήρχαν και πλευρές του νόμου που αφορούσαν τους καθηγητές των ΑΕΙ για μεγαλύτερο έλεγχό τους από το Υπουργείο Παιδείας. Ήταν φανερός ο στόχος της κυβέρνησης. Εντατικοποίηση των σπουδών, πειθάρχηση, διαγραφή φοιτητών ιδιαίτερα από φτωχά και λαϊκά στρώματα ώστε να αρχίσει η απομαζικοποίηση των Πανεπιστημίων και να αλλάξει η κοινωνική σύνθεση του φοιτητόκοσμου.

Οι αντιδράσεις

Η πρώτη αντίδραση ενάντια στο νόμο 815 πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη. Με πρωτοβουλία της ΠΠΣΠ και κόντρα στις κυρίαρχες παρατάξεις, οργανώνεται συγκέντρωση στην πλατεία Χημείου και γίνεται προσπάθεια πορείας στην πόλη. Η αστυνομία σταματάει την πορεία λίγο έξω από το ΑΠΘ. Λίγες μέρες αργότερα πραγματοποιείται μαζική πορεία στη Θεσσαλονίκη 10.000 φοιτητών που ξεκινάει από το Θέατρο Κήπου.

Την περίοδο εκείνη κυρίαρχη παράταξη -εκλογικά τουλάχιστον- στο φοιτητικό κίνημα ήταν η ΠΣΚ. Η στάση της απέναντι στον νόμο 815 ήταν «όχι καταλήψεις». Αντίστοιχη όπως ήταν φυσικό ήταν και η στάση της ΔΑΠ (σαφώς αδύναμη εκλογικά τότε) αλλά και της ΠΑΣΠ. Την υπεράσπιση των καταλήψεων ανέλαβαν κυρίως δυνάμεις των φοιτητών του εξωκοινοβουλευτικού χώρου όπως η ΠΠΣΠ, η ΑΑΣΠΕ (φοιτητική παράταξη του ΕΚΚΕ), η Β’ Πανελλαδική και ο α/α χώρος, όχι χωρίς παλαντζαρίσματα κυρίως οι τελευταίες. Η ΠΠΣΠ στάθηκε από την αρχή, ίσως η μόνη συνεπής δύναμη με ξεκάθαρη την άποψη περί σύγκρουσης με την κυβέρνηση και απλώματος των καταλήψεων, με στόχο να ανατραπεί ο νόμος.

Στις 12 Οκτώβρη του 1979 χιλιάδες φοιτητές συγκεντρώνονται στα Προπύλαια και ξεκινούν πορεία που θα χτυπηθεί άγρια από τα ΜΑΤ. Το Άσυλο παραβιάζεται και οι τραυματίες φοιτητές είναι δεκάδες. Η αντίδραση όμως αυτή της κυβέρνησης όχι μόνο δεν λυγίζει τους φοιτητές αλλά αντίθετα τους πεισμώνει ακόμα περισσότερο. Στις 29 Νοέμβρη πραγματοποιείται στην Αθήνα τεράστια φοιτητική πορεία και από τις αρχές Δεκέμβρη ξεκινάν καταλήψεις σε μια σειρά σχολές της πρωτεύουσας και της περιφέρειας.

Οι καταλήψεις και η στάση των δυνάμεων

Πρώτο καταλαμβάνεται το Χημείο της Αθήνας (3/12/1979) που λειτουργεί ως πυροδότης για να ξεκινήσει το ξέσπασμα. Η ΠΠΣΠ εκτιμά ότι οι καταλήψεις θα γενικευθούν και κόντρα στους ελιγμούς της ΠΣΚ και της ΠΑΣΠ συμβάλλει αποφασιστικά να περάσει η κατάληψη σε μια από τις πιο δύσκολες σχολές-προπύργιο της ΠΣΚ, τη Νομική στην Αθήνα. Οι καταλήψεις πράγματι εξαπλώνονται. Σειρά έχουν το Φυσικό, το Γεωλογικό, η Ιατρική, οι Πολιτικοί Μηχανικοί, οι Μεταλλειολόγοι στην Αθήνα, η Πολυτεχνική στην Ξάνθη κ.α.

Μάταια η ΠΣΚ, η ΠΑΣΠ και ο Δημοκρατικός Αγώνας (ΚΚΕεσ) προσπαθούσαν να σταματήσουν το φοιτητικό ξέσπασμα. Δεν θέλουν σύγκρουση με την κυβερνητική πολιτική και προτείνουν τη … «μη εφαρμογή του νόμου στην πράξη» και την «αποχή από τα μαθήματα». Ακόμα όμως και σε κάποιες περιπτώσεις που μέλη τους συμμετείχαν στις Συντονιστικές Επιτροπές των καταλήψεων λειτούργησαν υπονομευτικά.

Χαρακτηριστική είναι η άποψη που καταγράφεται στις στήλες του Ριζοσπάστη στις 8/12/1979 όπου δηλώνεται ότι: «Οι κομμουνιστές φοιτητές, μαζί με τη συντριπτική πλειοψηφία του δημοκρατικού κινήματος, είναι κατηγορηματικά αντίθετοι με τη χρησιμοποίηση, στις σημερινές συνθήκες, τέτοιων μορφών πάλης. Λένε, ΟΧΙ στις καταλήψεις, γιατί δεν βοηθούν σήμερα τους αγώνες ενάντια στον αντιδραστικό νόμο 815 και επιπλέον δημιουργούν πρόσθετα σοβαρά προβλήματα τόσο για το φοιτητικό κίνημα όσο και γενικότερα. Η χρησιμοποίηση τέτοιων μορφών πάλης αποπροσανατολίζει σ' αυτή τη φάση τους φοιτητικούς αγώνες…».

Η Β’ Πανελλαδική (διάσπαση της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος) αν και συμμετείχε στις καταλήψεις, πρότεινε εναλλακτικές μορφές πάλης, χωρίς να έχει ξεκάθαρο το ζήτημα της συνολικής σύγκρουσης με την κυβέρνηση που απαιτούσε η στιγμή.

Η ανατροπή του νόμου

Αφού οι καταλήψεις έχουν πλέον γενικευθεί, το ΚΣ της ΕΦΕΕ αναγκάζεται να πάρει απόφαση για καταλήψεις σε όλες τις σχολές. Προηγήθηκε το κλείσιμο των σχολών από την κυβέρνηση για τις διακοπές των Χριστουγέννων μια εβδομάδα νωρίτερα, σε μια προσπάθεια να εκτονώσει την κατάσταση. Οι καταλήψεις συνεχίζονται με μαζική συμμετοχή και διοργανώνονται εκδηλώσεις και συναυλίες. Στις 14 Δεκέμβρη πραγματοποιείται νέα μεγαλειώδης πορεία προς το Υπουργείο Παιδείας.

Στις 16 Δεκέμβρη του 1979 τα ΚΝΑΤ αναλαμβάνουν δράση. Μέλη της ΚΝΕ και ομάδα οικοδόμων του ΚΚΕ αποφασίζουν να σπάσουν την κατάληψη στο Χημείο της Αθήνας. Με κράνη, λοστούς και καδρόνια εισβάλουν τη νύχτα στο κτίριο τραυματίζοντας 15 μέλη της κατάληψης και προκαλώντας καταστροφές. Το επόμενο πρωί αναγκάζονται να αποχωρήσουν.

Τα γεγονότα με τον νόμο 815 είχαν σοβαρές «παρενέργειες» στις νεολαίες του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ. Πολλοί φοιτητές της ΠΑΣΠ και της ΚΝΕ διαφωνούν ανοιχτά με τις επιλογές των ηγεσιών τους και διαγράφονται.

Στις 3 Γενάρη του 1980 η κυβέρνηση της ΝΔ υποχωρεί. Κάτω από το βάρος του φοιτητικού ξεσηκωμού αναστέλλει την εφαρμογή του νόμου. Ο νόμος ανατρέπεται!! Είναι μια από τις πιο λαμπρές στιγμές του φοιτητικού κινήματος που καταφέρνει σε μια μαύρη και αντιδραστική περίοδο να τα βάλει με την κυβέρνηση της ΝΔ και τον κατασταλτικό της μηχανισμό αλλά και με τις τραμπούκικες πρακτικές των ρεφορμιστών και ΝΙΚΑ.

Περισσότερες λεπτομέρειες για τα γεγονότα στο Σάλπισμα Νο 4, 17/1/1980: https://antigeitoniesbooks.blogspot.com/2013/01/17-1980.html