 |
Στην φωτογραφία ένας εργάτης κοιτάζει έξω από το τζάμι του λεωφορείου της αστυνομίας και στο πρόσωπο του πέφτει η σιλουέτα του φοινικόδεντρου. Τα χέρια του δεμένα με τις σύγχρονες, πλαστικές χειροπέδες της αστυνομίας. Ντυμένος με το χαρακτηριστικό κομμάτι ποδιάς που ενημερώνει ότι είναι απεργός… τελευταίως είναι στη «μόδα» της Τουρκίας το συγκεκριμένο ένδυμα. Το βλέμμα του απορημένο, ανήσυχο, ίσως και τρομαγμένο. Κοιτάζει πολύ μακριά. Συνελήφθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2022, μαζί με ακόμα 100 συναδέλφους του, ενώ διαμαρτύρονταν για την απόλυση τους έξω από την πολυτελή οικία του Tuncay Özilhan, ιδιοκτήτη (μεταξύ πολλών άλλων) της αλυσίδας υπεραγορών Migros. Ονομάζεται Gülabi Aksu. Ήταν εργάτης στις αποθήκες της υπεραγοράς. Καθαριστής και πατέρας δύο ανήλικων κοριτσιών. Ενεργός στις κινητοποιήσεις των 256 εργατών και εργατριών των αποθηκών. Διεκδίκησαν τέσσερις (4) λίρες αύξηση, δηλαδή όσο κοστίζει ένα ψωμί με την σημερινή αξία του νομίσματος… τελικά τους απέλυσαν. «Πριν από ένα μήνα το 7χρονο μου κοριτσάκι αντιμετώπισε αναπνευστικά προβλήματα. Πήγαμε στο νοσοκομείο και μας έγραψαν συνταγή με το φάρμακο. Εδώ και ένα μήνα δεν μπόρεσα να το αγοράσω«. Με αυτό τον τρόπο επέλεξε να διηγηθεί ένα πολύ μικρό μέρος της ιστορίας που αφορά σε εκατομμύρια μισθωτούς στην Τουρκία.
Δύο μέρες πριν από την σύλληψη των εργατών έξω από την οικία Özilhan, στις 16 Φεβρουαρίου, ο Πρόεδρος της Τουρκίας ανακοίνωνε κάποιες από τις αποφάσεις του υπουργικού συμβουλίου με τα εξής: «Επειδή είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα και επειδή όλοι επωφεληθήκαμε από τα κέρδη της χώρας, τώρα όλοι μαζί θα αναλάβουμε τα βάρη… Δεν θα πρέπει να αναμένονται θυσίες μόνο από το κράτος». Ο χαρακτηριστικός κυνισμός του ισχυρισμού ότι «όλοι είναι στην ίδια βάρκα» δεν εκφράζεται φυσικά για πρώτη φορά από τον Έρντογαν. Ωστόσο η συγκεκριμένη χρονική στιγμή που επιλέγηκε για την επανάληψη του είναι σημαντική. Λειτουργεί περισσότερο ως μια προειδοποίηση «ευθυγράμμισης», ως «τροχιοδεικτικό» για την επιβολή πειθάρχησης σε εκατοντάδες χιλιάδες μισθωτούς εργαζόμενους, των οποίων το βιοτικό επίπεδο συνθλίβεται υπό το βάρος της επιμονής της κυβέρνησης για φθηνή εργασία και αύξηση των εξαγωγών.
Το νέο έτος ξεκίνησε με απεργίες
Το 2022 ξεκίνησε στην Τουρκία με μια σειρά δυναμικών εργατικών κινητοποιήσεων. Μέχρι στιγμής το επίκεντρο των απεργιών και εκδηλώσεων διαμαρτυρίας είναι οι κλάδοι των μεταφορών (π.χ οι κούριερ), της κλωστοϋφαντουργίας, του μετάλλου, καθώς και κάποιες άλλες βιομηχανικές μονάδες μεταποίησης. Η κατακόρυφη άνοδος του πληθωρισμού σε συνδυασμό με την σταθεροποίηση της υποτίμησης της τουρκικής λίρας, είναι βασικοί λόγοι περεταίρω υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου της μισθωτής εργασίας. Το απεργιακό κύμα ανατροφοδοτείται πλέον από την επιδείνωση των κοινωνικών ανισοτήτων, αλλά προσανατολίζεται και στην αντίδραση ενάντια στο αυταρχικό πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων.
Από τον Σεπτέμβριο του 2021 όταν η κυβέρνηση της χώρας αποφάσισε να προχωρήσει σε νέες οικονομικές πολιτικές, άρχισαν να εμφανίζονται παράλληλα και κάποια νέα στοιχεία τουλάχιστον σε ότι αφορά στην εικοσαετή εμπειρία της διακυβέρνησης Έρντογαν. Το πρώτο ήταν η δραματική αύξηση του πληθωρισμού. Τον Δεκέμβριο του 2021 ο πληθωρισμός αυξήθηκε κατά 13,5% και τον Ιανουάριο του 2022 κατά 11,1%. Ο ετήσιος πληθωρισμός βρέθηκε στο 50% και είναι πολύ μεγαλύτερος σε ότι αφορά στα τρόφιμα και τις συγκοινωνίες. Το δεύτερο στοιχείο ήταν το ξέσπασμα των απεργιών. Η αύξηση του κατώτατου μισθού που έγινε τον Δεκέμβριο του 2021, ουσιαστικά «χάθηκε» μέσα σε τριάντα περίπου μέρες. Μάλιστα δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η ένταση των απεργιών καταγράφεται στους κλάδους εκείνους που την περίοδο της πανδημίας συγκέντρωσαν τα μεγαλύτερα κέρδη. Η επιμονή της κυβέρνησης για να μείνει «ανοιχτή» η οικονομία από το καλοκαίρι του 2020 οδήγησε φυσιολογικά σε ανακατατάξεις στους τομείς έντασης εργασίας, οι οποίοι συγκεντρώνουν ένα πολύ μεγάλο μέρος των χαμηλόμισθων εργαζομένων.
Απεργίες σε πανεθνική κλίμακα
Την περίοδο από τις 6 Ιανουαρίου 2022 μέχρι και τις 14 Φεβρουαρίου 2022, πραγματοποιήθηκαν (και κάποιες συνεχίζονται) 65 απεργιακές κινητοποιήσεις. Από αυτές, οι 64 αφορούν στον ιδιωτικό τομέα και οι 61 έχουν ως βασικό αίτημα των αύξηση μισθών και ημερομισθίων. Όμως παράλληλα έχουν εκφραστεί σημαντικές διεκδικήσεις όπως η κατοχύρωση του δικαιώματος του συνδικαλισμού, η βελτίωση των συνθηκών εργασίας, αλλά και οι διαμαρτυρίες εναντίον αυθαίρετων απολύσεων. Υπολογίζεται ότι μέσα στο προαναφερθέν χρονικό πλαίσιο κινητοποιήθηκαν περισσότεροι από 13.500 χιλιάδες εργαζόμενοι. Στις 14 απεργίες υπήρξε θετική εξέλιξη με την ικανοποίηση αιτημάτων, ενώ στις υπόλοιπες συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η γεωγραφική κλίμακα, η ένταση και η μαζικοποίηση των απεργιακών κινητοποιήσεων, προκάλεσαν και ένα άλλο παράλληλο κίνημα αλληλεγγύης. Αλυσίδες υπεραγορών όπως η Migros, εταιρείες μεταφοράς φαγητού όπως η YemekSepeti, βρέθηκαν στο επίκεντρο μποϊκοταρίσματος από αρκετές οργανωμένες ομάδες. Εξέλιξη που ανεξαρτήτως μεγέθους συμβάλλει στην εμφάνιση υπόγειων κοινωνικών ρευμάτων, μέχρι σήμερα «σιωπηλών» που βρίσκουν με αυτό τον τρόπο διόδους καταγραφής της αντίδρασης τους.
Η άγνωστη εξέλιξη και κατάληξη των κινητοποιήσεων…
Το πρόσφατο κύμα απεργιών, ως ένδειξη κορύφωσης των αντιδράσεων που προκάλεσε η διαχείριση της πανδημίας από την κυβέρνηση Έρντογαν, φέρνει ξανά στο φως ορισμένες απαντήσεις για τα διλήμματα και ερωτηματικά που επικρατούσαν σε σχέση με τις δυνατότητες κοινωνικής κινητοποίησης στις συνθήκες αυταρχισμού. Την ίδια στιγμή προκαλούν νέες αναζητήσεις σε ότι αφορά στο θέμα της μείωσης της συνδικαλιστικής πυκνότητας που επιλέγηκε από την κυβέρνηση ως βασική πολιτική στο καθεστώς εργασιακών σχέσεων της Τουρκίας τις τελευταίες δεκαετίες.
Παράλληλα, οι συγκεκριμένες απεργίες αναλόγως της εξέλιξης του μπορεί να προκαλέσουν περαιτέρω φθορά της κυβέρνησης. Επομένως η αντιμετώπιση τους από την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση δεν θα είναι αποσυνδεδεμένη από την επόμενη σημαντική φάση της προεκλογικής εκστρατείας. Στοιχείο που ίσως ενισχύει το προαναφερθέν είναι η σχετική ένταση της απομάκρυνσης των χαμηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων από το κυβερνών κόμμα, τουλάχιστον σε ότι αφορά στη σημερινή συγκυρία.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της εταιρείας MetroPoll στα τέλη του 2021, συγκεκριμενοποιήθηκε η εξής τάση: Ψηφοφόροι με μηνιαίο εισόδημα 3000 Τ.Λ και κάτω στηρίζουν ΑΚΡ σε ποσοστό 29,2% από 33,6% που ήταν στα τέλη του 2020. Η ίδια κατηγορία ψηφοφόρων στηρίζει CHP με ποσοστό 16,8% από 19,7%. Το İyi Parti καταγράφει άνοδο σε αυτή την κατηγορία ψηφοφόρων από 6,7% σε 8,3%. Το φιλοκουρδικό HDP καταγράφει την μεγαλύτερη άνοδο σε αυτά τα στρώματα των ψηφοφόρων αφού από 7,7% του 2020, βρέθηκε στο 11,8% στα τέλη του 2021.
Νίκος Μούδουρος
Λέκτορας, Τμήμα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών
Πανεπιστήμιο Κύπρου
20 Φεβρουαρίου 2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου