Η Ουκρανία αντιστέκεται!*

Η πάλη ενός λαού για το έθνος και τον πολιτισμό του

Συμπληρώνονται δύο μήνες από την έναρξη της ιμπεριαλιστικής εισβολής που εξαπέλυσε η Ρωσία κατά της Ουκρανίας, και αυτό που τίθεται επί τάπητος είναι ούτε λίγο ούτε πολύ η ίδια η ύπαρξη του ουκρανικού έθνους. Το γεγονός αυτό έχει κινητοποιήσει όλες τις πολιτικές πτέρυγες της αντίδρασης, προκειμένου να ξαναγράψουν την ιστορία του ουκρανικού έθνους και του ουκρανικού πολιτισμού σύμφωνα με τα συμφέροντά τους.

Από τη μια, ο Πούτιν ισχυρίζεται ότι τα σημερινά σύνορα της Ουκρανίας είναι τμήμα των «κοινωνικών πειραματισμών» των Μπολσεβίκων για «ακρωτηριασμό» και «καταλήστευση» της Ρωσίας, και ως εκ τούτου διεκδικεί τα σύνορα της αυτοκρατορικής Ρωσίας (την οποία αποκαλεί «Ιστορική Ρωσία»), κάνοντας εμφανή τον ρωσικό επεκτατισμό και ιμπεριαλισμό. Ο Πούτιν έφθασε σε σημείο να αμφισβητεί την ιδέα πως η Ουκρανία συνιστά «χωριστό έθνος», ισχυριζόμενος ότι παρόμοια διατύπωση δεν είναι άλλο από μια συνωμοσία των πολωνικών και μικρορωσικών «ελίτ»¹. Από την άλλη, η θέση της σημερινής διαχειριστικής ομάδας της Ουκρανίας – ενθαρρυνόμενης από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ – κινείται στο πλαίσιο ενός αντιδραστικού εθνικισμού που σχετίζεται ιστορικά με το φασιστικό κίνημα στη χώρα², που εμφανίζει τον ουκρανικό λαό σαν ένα είδος αιώνιου θύματος των Ρώσων, με τη σοβιετική περίοδο να αποτελεί απλώς και μόνο μια προέκταση αυτής της κακιάς μοίρας.

Οι συγκεκριμένες, φαινομενικά τόσο αντίθετες ρητορικές, συγκλίνουν ωστόσο σε ένα κοινό μοτίβο: στην ολοκληρωτική απόρριψη της σοσιαλιστικής κληρονομιάς. Και αυτό δεν είναι τυχαίο, μιας και πρόκειται για ουσιώδη τρόπο θεοποίησης του εθνικού ζητήματος. Διότι ακριβώς χάρη στη Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση και στον επαναστατικό Εμφύλιο Πόλεμο φθάσαμε στο αποκορύφωμα της διαμόρφωσης των εθνών, συμπεριλαμβανομένου του ουκρανικού, που κάποτε ήταν αλυσοδεμένα στη Ρωσική Αυτοκρατορία, με εξασφάλιση της εδαφικής και οικονομικής τους απελευθέρωσης και ανοίγοντας το δρόμο για την ολοκληρωτική τους ανάπτυξη.

Η ταινία Το Βουνό του Θησαυρού (1928), του Ουκρανού σοβιετικού κινηματογραφιστή Alexander Dovzhenko, δείχνει ότι η χιλιετής ιστορία της Ουκρανίας κορυφώνεται με την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Ταυτόχρονα, η πάλη για το ουκρανικό έθνος δεν υπήρξε ένα «δώρο» των Μπολσεβίκων, όπως το θέτει ο Πούτιν, αλλά το αποτέλεσμα μιας μακράς διαδικασίας η οποία κυοφόρησε, κυρίως τον 19ο αιώνα, ένα γνήσιο και θεμιτό εθνικό κίνημα με δικά του αιτήματα. Έκφραση εκείνης της περιόδου είναι ο εθνικός ποιητής Ταράς Σεβτσένκο (που πέθανε στην εξορία λόγω της θέσης του υπέρ της ανεξαρτησίας), η ποιήτρια Λέσια Ουκραΐνκα (σ.τ.μ. λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Λαρίσα Πέτριβνα Κόσαχ-Κβίτκα) , ο συνθέτης και λαογράφος Μικόλα Λίσενκο. Οι Μπολσεβίκοι υιοθέτησαν συνειδητά το κληροδότημα αυτής της πορείας, ενθαρρύνοντας τη χρήση της ουκρανικής γλώσσας και αυτής των εθνοτικών μειονοτήτων και συμμετέχοντας ενεργά στην εμπέδωση της λαϊκής πολιτισμικής παράδοσης, ενώ συγχρόνως αντιπάλευαν τον αντιδραστικό εθνικισμό που εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των τσιφλικάδων που αντιδρούσαν στην καθιέρωση της εξουσίας των εργατών και των αγροτών.

Σοβιετική αφίσα του 1943 που δείχνει τον Taras Shevchenko να απαγγέλλει το περίφημο ποίημά του Μαρτυρία: «Ραντίστε με το αίμα των τυράννων / Την ελευθερία που εσείς κατακτήσατε!».

Μετά την επανάσταση, όπως συνέβη σε όλες τις Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης, έτσι και σε όλη την Ουκρανία άνθισαν εκατοντάδες σύνδεσμοι, πολιτιστικά και φολκλορικά ιδρύματα, σωματεία καλλιτεχνών, ποιητών, κινηματογραφιστών και μουσικοσυνθετών. Οι καλλιτέχνες της λαϊκής παράδοσης, που υφίσταντο διωγμούς από το τσαρικό καθεστώς, μπορούσαν πλέον να ενσωματωθούν στο νέο επαναστατικό κράτος. Στη διαδρομή που εγκαινίασε η σχολή του μουσικοσυνθέτη Λίσενκο, σύμφωνα με τον οποίο «η συνύπαρξη με τον αγρότη, η παρατήρηση της οπτικής του για τον κόσμο, η καταγραφή των ενθυμήσεων, των αποφθεγμάτων και των τραγουδιών του» ήταν μια αναγκαιότητα «όπως η αναπνοή»³ άνοιγε ο δρόμος για μεγάλους μουσικοσυνθέτες όπως ο Boris Lyatoshynsky (του διάσημου νικητή του Βραβείου Ουκρανικού Κουιντέτου), ο Levko Revutsky, ο Andriy Shtoharenko, ο Viktor Kosenko και ο Mykhailo Verykivsky.

Το Κοντσέρτο για Μπαντούρα, Μπαλαλάικα και Ορχήστρα (1954), του Glib Taranov, αποτελεί ένα από τα πάμπολλα παραδείγματα σοβιετικών συνθέσεων στηριζόμενων σε κομμάτια της ουκρανικής λαϊκής παράδοσης – η μπαντούρα θεωρείται ως το «εθνικό μουσικό όργανο».

Η Ουκρανία μπόρεσε να επιβεβαιώσει πλήρως την ταυτότητά της μόνο κατά τη σοβιετική περίοδο. Ο ουκρανικός λαός είναι φίλος του ρωσικού λαού, με ιστορικούς δεσμούς με το κράτος Ρως του Κιέβου και υφιστάμενος από κοινού την πάλαι ποτέ τσαρική καταπίεση, με συνδεμένο κοινό πεπρωμένο και επαναστατική παράδοση. Οι λαϊκές μάζες αντιλαμβάνονται αυτό το γεγονός, πέρα από τον προπαγανδιστικό λόγο των αντιδραστικών και των ιμπεριαλιστών. Ιδού γιατί τόσο για την αφομοιωτική «ευρασιατική» επιδρομή της Ρωσίας όσο και για τον ρεβανσισμό της ουκρανικής ακροδεξιάς, έχει ουσιαστική σημασία η άρνηση της σοβιετικής ιστορίας. 

Στο πλαίσιο της σημερινής εποποιίας για εθνική χειραφέτηση των Ουκρανών είναι ανάγκη να τονιστεί η σύγκλιση ανάμεσα στην υπόθεση της απελευθέρωσης της Ουκρανίας και την υπόθεση της παγκόσμιας προλεταριακής επανάστασης, καθώς σε αυτήν ακριβώς τη σύγκλιση θεμελιώθηκε η ίδια η υπόσταση της Ουκρανίας. Ας ελπίσουμε πως αυτό το μικρό δείγμα της λαϊκής και επαναστατικής κουλτούρας της Ουκρανίας θα χρησιμεύσει ως καταγραφή των επιτευγμάτων του λαού της στη διάρκεια του χρόνου.

Μήπως μπορώ να προσφέρω αυτό το ουκρανικό ψωμί σε όλους τους λαούς αυτού του αχανούς κόσμου; (Maria Primachenko, 1982). Διάφορα έργα αυτής της σημαίνουσας Ουκρανής καλλιτέχνιδας αγρότισσας κινδύνευσαν να καταστραφούν κατά τη διάρκεια των ρωσικών βομβαρδισμών στο Κίεβο

Σημειώσεις:

1 – Η συγκεκριμένη επιχειρηματολογία εμπεριέχεται στο άρθρο με τίτλο «Σχετικά με την ιστορική ενότητα των Ρώσων και των Ουκρανών», που δημοσιεύθηκε στην διαδικτυακή θέση του Κρεμλίνου στις 12 Ιουλίου 2021, και επαναδιατυπώθηκε στο διάγγελμα του Πούτιν στις 21 Φεβρουαρίου 2022, λίγο πριν από την εισβολή ( http://en.kremlin.ru/events/president/news/66181)

2 – Παράδειγμα τούτου είναι η αποκατάσταση και αγιογραφική αναγνώριση προσωπικοτήτων όπως του αντεπαναστάτη Σιμόν Πετλιούρα και του συνεργάτη των ναζί Στεπάν Μπαντέρα

3 - https://w.wiki/56f$ 

* Άρθρο που δημοσιεύτηκε στον διαδικτυακό τόπο της βραζιλιάνικης εφημερίδας Jornal A Nova Democracia στις 28/4/2022. Η αναδημοσίευση δεν συνιστά απαραίτητα και συμφωνία με όλες τις απόψεις που διατυπώνονται. Την μετάφραση από τα Πορτογαλικά για λογαριασμό των Αντιγειτονιών έκανε ο Π.Π. Το άρθρο βρίσκεται στην διεύθυνση www.anovademocracia.com.br/noticias/17454-sequencia-and-3-a-ucrania-resiste